Stymulanty to grupa substancji psychoaktywnych, które mają działanie pobudzające i aktywizujące. Stymulant pobudza aktywność współczulnego i ośrodkowego układu nerwowego, stawiając nas w stan czuwania. Najczęściej wpływają na aktywność katecholamin (dopamina, adrenalina, noradrenalina), hamując ich wychwyt zwrotny, zwiększając wyrzut do synaps lub hamując ich rozkład. Popularna kofeina działa też poprzez zahamowanie działania adenozyny, która jest neuroprzekaźnikiem hamującym.
Rodzaje stymulantów
Na liście najpopularniejszych stymulantów wymienić można: kofeinę, nikotynę, efedrynę, amfetaminę, metamfetaminę, kokainę, fenterminę (Adipex), modafinil, metylofenidat oraz inne pochodne fenetylaminy lub metylokatynonu. Najsilniejsze z nich są dostępne albo na receptę, albo tylko na czarnym rynku, wbrew prawu.
Stymulanty stosowane są w różnych celach:
- niwelowanie zmęczenia po kiepskiej nocy,
- poprawa samopoczucia,
- podnoszenie zdolności kognitywnych i koncentracji przed zadaniami intelektualnymi (praca, nauka),
- poprawa zdolności wysiłkowych, bezpośrednio przed aktywnością fizyczną,
- w celach towarzyskich (spotkanie „na kawę”),
- by przyspieszyć lub ułatwić odchudzanie,
- w celach rekreacyjnych, narkotycznych.
Substancje pobudzające mają największy potencjał prokognitywny — dają najszybsze i najbardziej wyraźne efekty, a przy tym największy procent użytkowników odczuwa pożądane działanie. Stosowane z umiarem i w rozsądnych dawkach bywają bardzo pomocne w pracy umysłowej. Stąd też najpopularniejszymi na świecie smart drugs, są właśnie stymulanty: Adderal, metylofenidat i modafinil.
Zagrożenia i skutki uboczne
Wiele stymulantów ma potencjał uzależniający, przez co często bywają nadużywane. Nadużywanie stymulantów może mieć różne skutki, w zależności od substancji i stopnia nadużywania. Łagodny stymulant, jak np. kofeina, gdy jest nadużywana, może po prostu powodować zmęczenie i obniżać nastrój, gdy przestaniemy jej dostarczać. Gdy jest przyjmowana chronicznie w dużych dawkach, może powodować wzrost ciśnienia, kołatanie serca i problemy ze snem. Mocniejsze stymulanty, szczególnie te rekreacyjne, jak amfetamina czy metamfetamina, mają dużo poważniejsze skutki uboczne. Po odstawieniu mogą powodować nawet depresję i zaburzenia lękowe. Ich siła działania prowadzi do poważnych zaburzeń w biochemii mózgu. Natomiast skutkami doraźnego przedawkowania mogą być psychozy.
