Rośliny z rodziny Geraniaceae są bardzo przydatne w przemyśle perfumeryjnym, kosmetycznym, aromaterapeutycznym, farmaceutycznym i spożywczym. Szczególnie wartościowy jest olejek eteryczny z geranium (Pelargonium graveolens), który ma zniewalający, przypominający różę zapach i silne właściwości biologiczne. Roczne zapotrzebowanie na ten olejek w prześle to aż 250 ton rocznie.
Geranium, czyli pelargonia pachnąca
Geranium, pelargonia, anginka lub bodziszek – zapewne pod jedną z tych nazw znasz tę popularną ozdobną roślinkę. Wiele osób uprawia ten kwiat na swoim balkonie lub ogrodzie, nie mając nawet pojęcia, że ma jakiekolwiek właściwości prozdrowotne.
Olejek eteryczny geranium przypadnie do gustu każdemu amatorowi kwiatowych zapachów, szczególnie tych różanych. Jako że prawdziwy stuprocentowy olejek z róży jest bardzo drogi, to olejek geranium używa się jako jego tańszy zamiennik lub składnik mieszanek, które mają wiernie odtwarzać zapach róży.
Olejek eteryczny z geranium — właściwości
Olejek z bodziszka jest miksturą lotnych fitochemikaliów, takich jak terpeny, estry, aldehydy, alkohole, ketony i fenole. Główne fitoskładniki olejku eterycznego należą do grupy terpenoidowych metabolitów, takich jak monoterpeny, seskwiterpeny, diterpeny i ich estry. Spośród nich geraniol, linalol, citronellol i ich estry (50-70%) stanowią główną część olejku eterycznego, odpowiedzialną za jego zapach. Wszystkich składników jest łącznie ponad 200, więc jest to bardzo bogata mieszanka.
Olejowi geranium przypisuje się kilka właściwości farmakologicznych, takich jak działanie przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwdepresyjne, przeciwbakteryjne, przeciwutleniające, antyseptyczne, przeciwczerwonkowe i przeciwcukrzycowe [Narnoliya LK et al. 2019]. Ponadto poprawia krążenie krwi, oczyszcza układ limfatyczny, wzmacnia układ odpornościowy i jest skuteczny w zwalczaniu nerwowości, zaparć, bezsenności, lęku i wysokiego ciśnienia krwi [Narnoliya LK et al. 2019].
Ze względu na sporą ilość cytronellolu, olejek z geranium nadaje się do używania jako odstraszacz komarów i innych owadów.
Ten sam składnik (cytronellol) wykazuje ciekawe właściwości względem wirusa SARS-CoV-2. Ma on blokować receptory ACE2, a to właśnie ten receptor służy wirusowi za „furtkę” do wnętrza naszych komórek. Blokując receptor, zamyka się mu wejście. Olejek geraniowy i olejek cytrynowy wskazywane były w badaniach jako najskuteczniejsze olejki eteryczne do utrudniania życia koronawirusowi i możliwe do stosowania w prewencji choroby covidowej.
Właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne czynią go dobrym wyborem do wspomagania walki z infekcjami górnych dróg oddechowych. Dla mnie to miła wiadomość, ponieważ geranium jak dla mnie pachnie po prostu ładnie, w przeciwieństwie do np. olejków z tymianku, oregano i innych stosowanych typowo na zatoki i przeziębienia.
Zastosowanie aromaterapeutyczne dla zdrowej głowy
Olejek z geranium w aromaterapii stosowany jest dla opanowania emocji i łagodzenia stresu, również u dzieci. Niestety ciężko jest w literaturze fachowej dotrzeć do danych, które to jednoznacznie wykażą, a większość takich doniesień wynika z praktyki aromaterapeutów i samych użytkowników. Są o tym nawet wzmianki w publikacjach, ale bez referencji, więc również nawiązują do zwyczajowych praktyk.
Niewątpliwie działanie poprawiające nastrój może wynikać z samego wpływu psychologicznego, niezależnie od działań biologicznych, ponieważ zapach różany zazwyczaj wywołuje miłe skojarzenia – ofiarowanie lub otrzymywanie prezentów, celebrowanie świąt, letnio-wiosenna pora, romantyczne chwile. Poniżej efekty dwóch badań na ludziach, w których faktycznie sprawdzano użycie olejku geranium na kondycję psychiczno-emocjonalną. W obu badaniach wykorzystywano olejek w formie rozcieńczonej do masażu.
Badanie na kobietach z PMS
Przeprowadzono badanie kliniczne na 120 studentkach, które miały objawy PMS, ale bez diagnozy depresji. Objawy PMS oceniano według specjalnego kwestionariusza, który rozdzielał objawy na kategorię fizyczną i mentalną. W tym badaniu elementem interwencyjnym był masaż. Uczestniczki podzielono na 3 grupy: masaż z wykorzystaniem samego oleju migdałowego, masaż aromaterapeutyczny olejem migdałowym z 2% olejku geranium i grupę kontrolną. Uczestniczki wykonywały masaże samodzielnie według narzuconego protokołu, a interwencja trwała 8 tygodni. Rezultaty pokazały, że nawet sam masaż olejem migdałowym osłabiał objawy PMS, jednak masaż aromaterapeutyczny dawał wyraźnie silniejszy efekt, szczególnie w kontekście objawów mentalnych.
Badanie na kobietach po menopauzie
Inne badanie przeprowadzano na kobietach po menopauzie. Sama metodologia badania była praktycznie taka sama jak w wyżej opisanym badaniu, ponieważ oba są spod ręki tego samego autora, a więc 120 kobiet i podział na 3 grupy, w tym jedna z masażem aromaterapeutycznym 2% olejkiem geranium na bazie oleju z migdałów. Badanie trwało 8 tygodni. Tym razem kwestionariusz skupiał się stricte depresyjnych objawach (Beck Depression Inventory). Rezultaty także były podobne: sam masaż redukował nasilenie objawów depresyjnych, jednak masaż aromaterapeutyczny z geranium działał skuteczniej.
Zapobieganie stanom zapalnym w mózgu
Przeprowadzono również eksperymenty in vitro z olejkiem geraniowym na modelu choroby Alzheimera, która jest konsekwencją zapalenia nerwów i śmierci komórek nerwowych, spowodowanych aktywacją komórek mikrogleju, prowadzącą do produkcji czynników prozapalnych, takich jak tlenek azotu (NO). Zastosowanie olejku geranium wykazało hamujący wpływ na produkcję NO przy obniżonej ekspresji enzymów cyklooksygenazy-2 (COX-2) i syntazy tlenku azotu (iNOS). Co ciekawe, gdy w eksperymencie zastosowano poszczególne składniki, nie były one w stanie wykazać znacznego zmniejszenia stanu zapalnego, dlatego hamujące działanie olejku eterycznego jest rodzajem efektu synergicznego kilku występujących w nim składników.
Jak zrobić olejek z geranium?
Fani własnoręcznego obrabiania roślin, by wydobyć z nich potencjał farmakologiczny, mogą samodzielnie przeprowadzać prostą ekstrakcję olejku geraniowego, robiąc macerat. W tym celu wykorzystuje się liście rośliny. Po zerwaniu warto je przemyć i zostawić na chwilę do wyschnięcia. Bardzo dobrą praktyką (choć nie obowiązkową) jest wstępne rozgniecenie liści w moździerzu, by mechanicznie uwolnić z liści jak najwięcej „soku”, który będzie szybciej pobierany przez rozpuszczalnik. Związki lotne z geranium są rozpuszczalne w tłuszczach, więc jako nośnik wybieramy jakiś dobrej jakości olej, np. oliwę z oliwek lub olej migdałowy. Należy wtedy rozgniecione liście wraz z „sokiem” przełożyć do słoja, zalać olejem i odstawić na minimum 3 dni, najlepiej na około 2 tygodnie. Po tym czasie należy dokładnie olej przecedzić, co jest już ostatnim krokiem w całym procesie.
Oczywiście tak przyrządzony olej geraniowy nie jest tym samym, co 100% olejek eteryczny pozyskiwany w procesie destylacji. Będzie to jedynie macerat zawierający X % olejku, który nie będzie nadawał się do dyfuzora, ale można go używać np. do masażu, dodawać do kosmetyków albo stosować jako odstraszacz na komary.
Podsumowanie
Osobiście lubię olejek z geranium. Jego dominujące właściwości to poprawa nastroju i przeciwinfekcyjne, a oba są dla mnie ważne. Przepadam też za kwiatowymi zapachami. Geranium w swoim dyfuzorze stosuję głównie wieczorami, a fajnie mi się komponuje z paczulą lub bergamotką. Oba te olejki także są relaksujące i odstresowujące, więc z geranium łączą się i zapachowo, i terapeutycznie. Moim zdaniem warto mieć ten olejek w swoim zestawieni, jest bezpieczny, dobrze działa, ładnie pachnie i nie jest drogi, więc każdy aspekt sprzyja 🙂
Źródła:
- Narnoliya LK, Jadaun JS, Singh SP. The Phytochemical Composition, Biological Effects and Biotechnological Approaches to the Production of High-Value Essential Oil from Geranium. Essential Oil Research. 2019;327-352. Published 2019 Mar 9. doi:10.1007/978-3-030-16546-8_12
- Senthil Kumar KJ, Gokila Vani M, Wang CS, et al. Geranium and Lemon Essential Oils and Their Active Compounds Downregulate Angiotensin-Converting Enzyme 2 (ACE2), a SARS-CoV-2 Spike Receptor-Binding Domain, in Epithelial Cells. Plants (Basel). 2020;9(6):770. Published 2020 Jun 19. doi:10.3390/plants9060770
- Lotfipur-Rafsanjani S. M., Ravari A., Ghorashi Z., Haji-Maghsoudi S., Akbarinasab J., Bekhradi R. Effects of Geranium aromatherapy massage on premenstrual syndrome: a clinical trial. International Journal of Preventive Medicine. 2018;9:p. 98. doi: 10.4103/ijpvm.IJPVM_40_16.
- Lotfipur Rafsanjani S M, Vaziri Nejad R, Ismailzadeh S, Ansari Jaberi A, Bekhradi R, et al. Comparison of the Efficacy of Massage and Aromatherapy Massage with Geranium on Depression in Postmenopausal Women: A Clinical Trial. Zahedan J Res Med Sci. 2015;17(4): -. doi: 10.17795/zjrms970.
