Nie każdy ma odwagę się przyznać, ale dla wielu z nas zapach benzyny to guilty pleasure. W woni paliwa bez wątpienia jest coś pociągającego. Jednak nie każdy podziela ten entuzjazm, niektórych aromatyczna aura stacji benzynowej odrzuca. Już w moich wspomnieniach z dzieciństwa mam zapisane spory pomiędzy tymi benzynolubami, a benzynofobami. Ja byłem benzynolubem.

Spis treści zwiń

Czy benzyna ładnie pachnie?

Benzyna jest bardzo bogatą mieszaniną różnych związków chemicznych. Czy ogólny zapach tego paliwa jest ładny? Nikt z nas nie zastosuje benzyny jako perfum ani nie zacznie jej rozpylać w sypialni. Przynajmniej w takim, być może naiwnym przekonaniu żyję. Nieśmiało pozwolę sobie napisać, że benzyna ładnie nie pachnie. Jest to zatem coś, co z jakiegoś powodu lubimy POMIMO jej zapachu, a nie z jego powodu.

Przeczytaj także:

Dlaczego tyle osób lubi zapach benzyny?

Są dwie koncepcje, które mogą to wytłumaczyć. Pierwsza jest typowo biochemiczna. Za zapach benzyny odpowiada głównie benzen. Ma on charakterystyczny, intensywny, ale słodki zapach. Dodam, że benzen jest bardzo lotny, niezwykle łatwo rozprzestrzenia się w powietrzu i dlatego tak mocno czujemy benzynę przez długi czas, nawet gdy tylko kropelka spadnie nam na buta podczas tankowania auta. Ważniejszą informacją jest jednak, że benzen wpływa na zachowanie centralnego układu nerwowego, gdy się do niego dostanie. Dostać się tam może bez problemu przez śluzówkę nosa, a następnie wzdłuż neuronów węchowych (w ten sam sposób działa aromaterapia). A jego działanie w mózgu jest hamujące układ nerwowy, dające uczucie spokoju i przyjemności. Już w 1975 roku opisywano, jak benzen jednocześnie zwiększa stężenie GABA, zmniejsza aktywność glutaminianu i asparaginianu oraz wywołuje zmiany w EEG wskazujące na zahamowanie aktywności mózgu. Zawarty w benzynie benzen i metylobenzen (toluen), a szczególnie ten drugi jest silną substancją psychoaktywną podnoszącą dopaminę i aktywującą układ mezolimbiczny. Tak więc przyjemność wywołana zapachem paliwa jest biochemicznie w pełni uzasadniona.

dystrybutor paliwa

Druga koncepcja mówi o silnym powiązaniu pozytywnych wspomnień z zapachem benzyny. Zapachy znacznie silniej wiążą się ze wspomnieniami niż inne bodźce sensoryczne. Powodem tego jest pomijanie wzgórza (część mózgu) na drodze przekazywania sygnału od odebrania bodźca w receptorze nosowym do momentu jego przetworzenia w korze przedczołowej – zapach jest jedynym zmysłem pomijającym wzgórze. Z drugiej strony bodźce zapachowe są przetwarzane przez ciało migdałowate i hipokamp, co sprawia, że tworzymy z nimi bardzo silne i emocjonalne wspomnienia. A zapach benzyny faktycznie może kojarzyć się dobrze, np. ze względu na to, że tankowanie samochodu może zwiastować podróż, może też kojarzyć się z koszeniem trawy podczas urlopu na działce, z przejażdżkami motorem lub czasem spędzanym z tatą w garażu na majsterkowaniu przy aucie. Tutaj oczywiście wszystko zależy od naszych przeszłych doświadczeń i jakie konkretnie wspomnienia Twój mózg powiązał z zapachem benzyny. Niemniej w podświadomości wielu osób zapach benzyny wiązany jest z miłymi chwilami. Natomiast osoby, które mają zdecydowanie negatywne odczucia względem zapachu benzyny, być może mają w mózgach powiązany zapach benzenu z nieprzyjemnymi emocjami.

Zagrożenia związane z wąchaniem benzyny

Wróćmy jeszcze na chwilkę do biochemicznego działania benzenu w mózgu. Co prawda może być dla nas przyjemny, ale jest też neurotoksyną. Coś za coś. Nierzadkie są przypadki chorobliwego wdychania zapachu benzenu i toluenu, powodującego uzależnienie i długofalowe problemy zdrowotne. Regularna ekspozycja człowieka na benzen powoduje hematotoksyczność, inicjuje pęknięcia nici DNA, uszkodzenie chromosomów, wymianę chromatyd siostrzanych, hamowanie topoizomerazy II i uszkodzenie wrzeciona mitotycznego. Brzmi niepokojąco? Takie jest w istocie. Ekspozycja na benzen bardzo realnie zwiększa ryzyko kancerogenezy i chorób hematologicznych, a opary benzyny zwiększają częstotliwość nieprawidłowości komórkowych.

Podsumowując, czy zapach benzyny jest szkodliwy? Definitywnie tak, a regularna ekspozycja na jej opary wywołuje rozległe szkody w ludzkim organizmie i zwiększa ryzyko poważnych chorób. Możesz lubić zapach benzyny i cieszyć się, gdy przypadkiem uraczy Twoje nozdrza, ale nigdy nie wdychaj go celowo.

e-book - Nootropy. Z czym to się je?

Źródła:

  • Kadyrov GK, Saforov MI, Sytinsky IA. Effects of benzene vapour on the gamma-aminobutyric acid (GABA) system in rat brain. Biochem Pharmacol. 1975 Nov 15;24(22):2083-7. doi: 10.1016/0006-2952(75)90106-9. PMID: 1212255.
  • Riegel, A., Zapata, A., Shippenberg, T. et al. The Abused Inhalant Toluene Increases Dopamine Release in the Nucleus Accumbens by Directly Stimulating Ventral Tegmental Area Neurons. Neuropsychopharmacol 32, 1558–1569 (2007). https://doi.org/10.1038/sj.npp.1301273
  • Rana SV, Verma Y. Biochemical toxicity of benzene. J Environ Biol. 2005 Apr;26(2):157-68. PMID: 16161967.
  • Shaikh A, Barot D, Chandel D. Genotoxic Effects of Exposure to Gasoline Fumes on Petrol Pump Workers. Int J Occup Environ Med. 2018;9(2):79-87. doi:10.15171/ijoem.2018.1159