Alkohol jest często nieodłącznym elementem spotkań towarzyskich. Używką, do której stosowania jesteśmy wręcz gorąco zachęcani. A przecież wszyscy wiedzą, że negatywnie wpływa na zdrowie. Ale czy rzeczywiście? Czy wiesz, jak dużo alkoholu trzeba, żeby negatywnie wpłynął na zdrowie? Zdajesz sobie sprawę, jakie konsekwencje może powodować picie alkoholu poza negatywnym wpływem na funkcjonowanie wątroby? A może słyszałeś o tym, że alkohol został sklasyfikowany w grupie czynników najbardziej rakotwórczych razem z azbestem i wirusem HPV (1)?

Każdy z nas sam podejmuje decyzje o tym, czy sięgnie po kieliszek, warto jednak wiedzieć o konsekwencjach z tym związanych.

Metabolizm alkoholu

Na początek prześledźmy drogę, jaką przebywa alkohol w naszym organizmie, zanim zostanie unieszkodliwiony i usunięty.

Po wypiciu alkohol jest bardzo szybko wchłaniany do krwi. Proces ten zaczyna się już w jamie ustnej i przebiega najintensywniej w jelicie cienkim. Po przedostaniu się do krwi alkohol trafia do wątroby, gdzie jest przekształcany i usuwany, ale część może być również wydychana lub usuwana przez nerki.

metabolizm alkoholu w wątrobie

Pierwszy etap metabolizmu alkoholu w wątrobie polega na przemianie etanolu w aldehyd octowy. To właśnie aldehyd octowy jest w największej mierze odpowiedzialny za toksyczne działanie alkoholu, ponieważ jest nawet do 30 razy bardziej toksyczny dla organizmu niż sam etanol. W kolejnym etapie aldehyd octowy jest przekształcany do nietoksycznego kwasu octowego. Ten z kolei może ulec przekształceniu do dwutlenku węgla i wody, które są wydalane z organizmu.

Problem polega na tym, że o ile przekształcanie etanolu do aldehydu octowego jest dość wydajnym procesem, dużo gorzej sprawa ma się z przekształcaniem go do kwasu octowego. Dlatego w pewnym momencie w naszym organizmie pojawia się stosunkowo duża ilość toksycznego aldehydu octowego, który nie jest dalej metabolizowany do nieszkodliwych cząsteczek.

Mówiąc o metabolizmie alkoholu, warto podkreślić, że angażuje cytochrom P450, czyli grupę białek, która jest odpowiedzialna za przekształcanie wielu leków. Brak możliwości przekształcenia leków w wątrobie skutkuje ich wyższym stężeniem we krwi, co może być toksyczne. Szczególną uwagę warto zwrócić na stosowanie leków przeciwbólowych zawierających paracetamol. Ich połączenie z alkoholem jest niezwykle toksyczne dla wątroby.

Jak alkohol oddziałuje na cały organizm?

Negatywne skutki, z jakimi kojarzymy spożywanie alkoholu to najczęściej choroby wątroby. Jednak jest to używka, której działanie dotyka całego organizmu. Alkohol rozpuszcza się zarówno w wodzie, jak i w tłuszczach. Dzięki tej właściwości może docierać do wszystkich komórek i wnikać do ich wnętrza.

Wpływ alkoholu na kwestie metaboliczne

Na poziomie komórek metabolizm etanolu skutkuje powstawaniem nadmiaru cząsteczek NADPH względem NAD+. Brzmi to dość enigmatycznie, ale nie zagłębiając się zbytnio w biochemię, za sprawą dużej ilości cząsteczek NADPH organizm dostaje informację, że uzyskał dużą ilość energii. Z tego względu następuje zwiększenie syntezy kwasów tłuszczowych i zahamowanie ich spalania. Przy częstym spożywaniu alkoholu może to powodować występowanie stłuszczenia wątroby oraz podwyższony poziom cholesterolu i triglicerydów we krwi. Inną konsekwencją związaną ze zmianami w metabolizmie komórkowym na skutek zwiększonej ilości NADPH jest zwiększone wykorzystanie przeciwutleniaczy. Brak antyoksydantów sprzyja uszkodzeniom materiału genetycznego, które mogą być przyczyną wystąpienia nowotworu. Informacja o dużych zapasach energii powoduje również zahamowanie uwalniania glukozy z wątroby, co może skutkować groźną dla zdrowia hipoglikemią, czyli obniżonym poziomem cukru we krwi, zwłaszcza u osób cierpiących na cukrzycę.

Wpływ alkoholu na mózg

Jak wspomniałam, alkohol może docierać do wszystkich komórek organizmu, w tym również do mózgu. Co nie jest oczywiste, ponieważ jest on chroniony przez specjalną strukturę zwaną barierą krew-mózg, która chroni tkankę nerwową przed wpływem większości substancji krążących w naszej krwi.

Alkohol jest zaklasyfikowany do grupy depresantów, czyli substancji hamujących aktywność mózgu. Może wydawać się to sprzeczne z uczuciem rozluźnienia i ożywieniem, którego początkowo doświadczamy po spożyciu alkoholu. Jednak jest to efekt hamowania mechanizmów kontrolujących, powodujących zaburzenia samokontroli i krytycyzmu. Efekt depresyjny widać już wyraźnie po dłuższym czasie, kiedy zaczynamy odczuwać senność i spowolnienie(2). Przez hamujące działanie na mózg, alkohol „blokuje” procesy odpowiedzialne za formowanie pamięci i wpływa na większą impulsywność zachowań.

Wpływ alkoholu na układ pokarmowy

Alkohol nie pozostaje również obojętny dla układu pokarmowego. Działa drażniąco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, zaburza perystaltykę żołądka i jelit oraz wpływa na wydzielanie kwasu solnego w żołądku. Wszystko to wraz ze zmniejszonym wydzielaniem enzymów może skutkować mniejszym wchłanianiem składników odżywczych i biegunkami, a w konsekwencji niedożywieniem. Długotrwałe spożywanie alkoholu może również prowadzić do stłuszczenia, zapalenia, zwłóknienia, a ostatecznie marskości wątroby oraz zwiększa ryzyko ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki(3).

Etanol nie jest neutralny dla mikroorganizmów zamieszkujących nasze jelita. Odpowiadają one za wiele funkcji w organizmie. Przykładowo umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, stymulują układ odpornościowy oraz pełnią kluczową funkcję w komunikacji pomiędzy jelitami a mózgiem. Z tego względu zachwianie równowagi między mikroorganizmami w naszym przewodzie spowodowane spożytym alkoholem może wpływać na wiele obszarów naszego zdrowia.

Bezpieczna dawka alkoholu

Jak podkreśla WHO, nie istnieje coś takiego jak bezpieczna dawka alkoholu i każda kropla wpływa na zdrowie.

 Nie ma badań wskazujących na ilość alkoholu, poniżej której nie wykazuje on negatywnego wpływu na zdrowie. 

Nie istnieją również dowody wskazujące, że potencjalny korzystny wpływ lekkiego i umiarkowanego picia alkoholu na choroby układu krążenia i cukrzycę typu 2 przewyższa ryzyko raka związane z tymi samymi poziomami spożycia etanolu(1).

Chociaż do niedawna często można było usłyszeć, że niewielkie spożycie alkoholu może korzystnie wpływać na zdrowie, obecnie coraz częściej odchodzi się od tego typu stwierdzeń. Jak wykazała metaanaliza, opublikowana w 2016 roku spożywanie alkoholu w małych ilościach nie wydłuża życia. Badacze wskazują, że poprzednie wyniki sugerujące pozytywny wpływ alkoholu na długość życia mogły być spowodowane tym, że osoby w ogóle niepijące alkoholu często zrezygnowały z niego ze względu na zły stan zdrowia(4).

nie ma bezpiecznej dawki alkoholu

Konsekwencje spożywania stosunkowo niewielkich dawek alkoholu w świetle badań naukowych

Zanim spojrzymy na badania, musimy określić, czym jest porcja alkoholu. Zazwyczaj jako standardową porcję alkoholu określa się 10 g czystego etanolu. W przeliczeniu jest to:

  • 250 ml piwa,
  • 100 ml wina lub
  • 30 ml wódki.

Alkohol został uznany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem za czynnik rakotwórczy grupy 1 – jest to grupa najwyższego ryzyka, która obejmuje również np. azbest, promieniowanie i tytoń(1). Stało się tak nie bez powodu.

To jak niewielka ilość alkoholu wpływa na ryzyko zachorowania na nowotwór, świetnie pokazuje jedna z metaanaliz badająca wpływ etanolu na występowanie raka piersi. Wykazano w niej wzrost ryzyka o 4%, 9% i 13% u osób, które wypijały odpowiednio mniej niż 0,5 porcji alkoholu dziennie, mniej niż 1 lub 1 drinka dziennie i 1 do 2 porcji alkoholu dziennie. Badacza szacują, że butelka wina tygodniowo zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory związane ze spożyciem alkoholu u kobiet podobnie jak palenie 10 papierosów tygodniowo(5).

Tak negatywna statystyka nie jest niestety ograniczona tylko do raka piersi. Szacuje się, że ponad 100 000 przypadków raka w 2020 roku było spowodowanych lekkim i umiarkowanym piciem, czyli spożywaniem zaledwie jednej lub dwóch standardowych porcji alkoholu dziennie(6).

Etanol w istotny sposób ingeruje w działanie układu pokarmowego i immunologicznego. W jednym z badań wykazano, że już pojedyncze spożycie alkoholu (w ilości 2 ml wódki/ kg masy ciała) powoduje zwiększoną przepuszczalność jelit skutkującą nasileniem procesów prozapalnych(8).

Picie nie jest również obojętne dla naszego mózgu. Badanie obejmujące ponad 36 tys. osób wykazało, że spożywanie średnio 1-2 jednostek alkoholu dziennie jest związane z ubytkiem tkanki mózgowej i wzrasta on wraz z ilością spożywanego etanolu(7). Kluczowym słowem jest tu słowo „średnio”, ponieważ zakładaną ilość można spełnić, wypijając 7-14 porcji alkoholu w weekend.

konsekwencje picia alkoholu

Podsumowanie

Alkohol to tak codzienna sprawa, że chyba nie do końca jesteśmy świadomi, na jak wielu płaszczyznach może negatywnie wpływać na zdrowie. Zwłaszcza że nie potrzeba do tego regularnego upijania się. Patrząc na powyższe badania, można stwierdzić, że alkohol:

  • odpowiada za występowanie ok. 4% nowotworów na całym świecie(6);
  • oddziałuje bezpośrednio na mózg i może nawet zmieniać jego strukturę;
  • zaburza mikroflorę jelitową i wpływa na przepuszczalność bariery jelitowej;
  • zaburza pracę wątroby i trzustki.

Bibliografia:

  1. https://www.who.int/europe/news/item/04-01-2023-no-level-of-alcohol-consumption-is-safe-for-our-health
  2. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/69551,bezpieczne-picie-alkoholu
  3. Klusek, J., & Klusek, J. (2012). Alkohol a układ pokarmowy. Kosmos, 61(1), 169-175.
  4. Stockwell T, Zhao J, Panwar S, Roemer A, Naimi T, Chikritzhs T. Do „Moderate” Drinkers Have Reduced Mortality Risk? A Systematic Review and Meta-Analysis of Alcohol Consumption and All-Cause Mortality. J Stud Alcohol Drugs. 2016;77(2):185-198.
  5. Freudenheim JL. Alcohol’s Effects on Breast Cancer in Women. Alcohol Res. 2020 Jun 18;40(2):11.
  6. Rumgay H, Murphy N, Ferrari P, Soerjomataram I. Alcohol and Cancer: Epidemiology and Biological Mechanisms. Nutrients. 2021 Sep 11;13(9):3173.
  7. Daviet, R., Aydogan, G., Jagannathan, K. et al. Associations between alcohol consumption and gray and white matter volumes in the UK Biobank. Nat Commun 13, 1175 (2022).
  8. Bala S, Marcos M, Gattu A, Catalano D, Szabo G. Acute binge drinking increases serum endotoxin and bacterial DNA levels in healthy individuals. PLoS One. 2014;9(5):e96864. Published 2014 May 14.