Zapachy cytrusów są świeże i orzeźwiające, ciężko ich nie lubić. Woń tych owoców bierze się z substancji lotnych, które unosząc się w powietrzu, trafiają do naszych nozdrzy. Skondensowane związki lotne składają się na olejek eteryczny, a te może wywoływać też działanie farmakologiczne. Jak działa olejek z bergamotki? Nie każdy zna ten owoc, a zdecydowanie warto zapoznać się z jego właściwościami.
Czym jest ta bergamotka?
Bergamotka (Citrus bergamia) jest gatunkiem cytrusa, uznawana za podgatunek pomarańczy. Jej owoce mają kształt często lekko wydłużony, zbliżony do kształtu gruszki. Kolorem skórki i miąższu natomiast przypomina limonkę. W przeciwieństwie do pomarańczy, mandarynek i grejpfrutów, bergamotka jest bardziej znana jako surowiec do pozyskiwania olejku eterycznego, niż do bezpośredniej konsumpcji. W smaku jest po prostu mniej atrakcyjna, kwaśno-gorzka. Powierzchnia jej skórki jest wyraźnie pofałdowana. Można by się pokusić o stwierdzenie, że przypomina nieco fałdy na mózgu, co byłoby ciekawą symboliką, ponieważ w aromaterapii stosuje się ją głównie dla poprawy nastroju.
Drzewa bergamotkowe sięgają do 4 metrów. Obecnie uprawiane są głównie na terenie Włoch. Olejki bergamotkowe był początkowo sprzedawane we włoskim Bergamo i od tego miasta nadano nazwę roślinie. We włoskiej ludowej medycynie olejek z bergamoty stosowano głównie na przeziębienia, w tym malarię oraz na pasożyty.
Ciekawostka: jeśli lubisz herbatę Earl Grey, to jej charakterystyczny aromat pochodzi właśnie z bergamotki!
Skład olejku bergamotkowego
Główne związki lotne zawarte w olejku z bergamotki to: limonen, octan linalilu i linalol.
W składzie olejku tłoczonego poza związkami lotnymi znajduje się też niewielka ilość (od 4 do 7%) nielotnych kumaryn, furanokumaryn, wosków i pigmentów. Nadają one olejkowi zielonkawą barwę i intensywną woń. Olejek destylowany jest pozbawiony tych nielotnych związków, w związku z czym jest przezroczysty, a zapach ma łagodniejszy i mniej wyrazisty.
Olejek z bergamotki w aromaterapii
Bez wątpienia działanie uspokajające jest najbardziej znaną właściwością olejku eterycznego z bergamotki. Waśnie ten aspekt działania był najintensywniej sprawdzany w badaniach.
Jedno z badań pilotażowych pokazało pozytywne efekty olejku z bergamotki, ukazując przy okazji bardzo użyteczne jego zastosowanie. Mianowicie sprawdzano, jak rozpylanie olejku bergamotkowego (ok. 15 minut ekspozycji) w poczekalni poradni zdrowia psychicznego wpłynie na samopoczucie oczekujących pacjentów, wg skali na specjalnym kwestionariuszu. W porównaniu do grupy kontrolnej, pacjenci wdychający olejek z bergamotki mieli o 17% bardziej pozytywne wyniki według skali. Badanie to pokazuje, że używając odpowiednich olejków eterycznych, można pacjentom umilić czas ładnym zapachem, ale i nieinwazyjnie poprawić ich samopoczucie. Żeby jednak zbyt kolorowo nie było, wśród badaczy prowadzących ten eksperyment brało udział 2 pracowników firmy dōTERRA, czyli jednej z najbardziej medialnych marek dystrybuujących olejki eteryczne.
Badań z olejkiem bergamotowym przeprowadzono kilka i choć nie wszystkie pokazywały pełen optymizm, to większość pokazywała jego skuteczność w redukowaniu lęków i poprawiania nastroju, również tych z dobrą konstrukcją. Pamiętajmy jednak, że w przypadku aromaterapii dość ciężko jest stworzyć dobrej jakości próbę, ze względu na trudności ze stworzeniem grupy placebo. Wszak zapachy olejków są charakterystyczne i badani zawsze wiedzą, do jakiej grupy należą. Niemniej nawet w badaniu ze sprawdzaniem parametru biochemicznego – stężenia kortyzolu w ślinie, notowano jego niższe stężenia u badanych inhalujących olejek bergamotowy w porównaniu do samego odpoczynku, bez inhalacji olejków.
Wpływ na neuropsychologię oczywiście nie jest jedyną właściwością tego olejku. Dodatkowo charakteryzuje się też działaniem odkażającym. Są też doniesienia o działaniu obniżającym ciśnienie krwi i tętno przy naskórnej aplikacji olejku.
Bezpieczeństwo stosowania
Zasadniczo olejek bergamotkowy jest bardzo bezpieczny do inhalacji, nawet dla małych dzieci.
Najbardziej znaczącą sprawą, na którą trzeba zwracać uwagę, jest fototoksyczność. Olejki bergamotkowe często są tłoczone ze skórek, przez co poza związkami lotnymi do olejku trafia też domieszka furanokumaryn, które mają działanie fotouczulające. Jest mocno niewskazane, by stosować olejek z bergamotki na skórę przed wyjściem na słońce lub do solarium. Jest jednak sposób na uniknięcie fototoksyczności – wybór olejku o odpowiedniej jakości. Wystarczy szukać olejków bergamotkowych z oznaczeniem „bergapten free”, a będziesz mieć pewność, że nie doznasz poparzeń słonecznych z powodu tego olejku.
Zapach olejku z bergamotki
Olejek eteryczny z bergamotki pachnie słodko-cytrusowo, jednak łatwo go odróżnić od innych cytrusów. Nuty w nim wyczuwalne są inne niż w mandarynce, pomarańczy i cytrynie, a zmierzają lekko w kierunku balsamiczno-ziołowych. Dla intensywnej i pełnej woni należy wybierać olejek tłoczony na zimno, czyli ten o zielonkawej barwie.
Zapach olejku bergamotkowego dobrze komponuje się z:
- lawendą,
- neroli,
- jaśminem,
- cyprysem,
- geranium,
- cytryną,
- rumiankiem,
- jałowcem,
- kolendrą.
Podsumowanie
Tytułowy olejek z bergamotki jest skutecznym sposobem na lekką poprawę nastroju, szczególnie w kontekście redukcji leków i stresu. Sprawdza się samodzielnie, ale warto go również łączyć z innymi uspokajającymi olejkami (np. lawenda lub geranium), dla jeszcze lepszych efektów. Poza kwestią fototoksyczności przy nakładaniu na skórę olejków tłoczonych jest to bardzo bezpieczny olejek, o czym świadczy praktyka stosowania go nawet jako dodatek aromatyczny do produktów spożywczych.
Źródła:
- Julia Lawless „The Encyclopedia of Essential Oils” 2014
- Perna S, Spadaccini D, Botteri L, et al. Efficacy of bergamot: From anti-inflammatory and anti-oxidative mechanisms to clinical applications as preventive agent for cardiovascular morbidity, skin diseases, and mood alterations. Food Sci Nutr. 2019;7(2):369-384. Published 2019 Jan 25. doi:10.1002/fsn3.903
- Han X, Gibson J, Eggett DL, Parker TL. Bergamot (Citrus bergamia) Essential Oil Inhalation Improves Positive Feelings in the Waiting Room of a Mental Health Treatment Center: A Pilot Study. Phytother Res. 2017;31(5):812-816. doi:10.1002/ptr.5806
