Dlaczego zdrowa dieta powinna obfitować w warzywa i zioła? Powodem są nie tylko występujące w nich witaminy i minerały, które są dla nas niezbędne, ale i polifenole, które wnoszą ogrom dodatkowych właściwości. Jednym z takich polifenoli jest apigenina.
Czym jest apigenina?
Apigenina (ang. apigenin) to roślinny flawonoid uznawany za nutraceutyk. Jest dobrze przebadana i wiemy, że wykazuje wiele prozdrowotnych właściwości. Badania nad apigeniną rozpoczęły się po raz pierwszy w latach 60. XX wieku, a w latach 80. zaczęto przyglądać się jej właściwościom chemoprotekcyjnym. Ostatnimi laty dużo uwagi poświęcono apigeninie, ponieważ ma niską toksyczność i wywiera zróżnicowany wpływ na prawidłowy wzrost, żywotność i proces apoptozy komórek nowotworowych w kilku różnych typach komórek. Spośród wszystkich flawonoidów, apigenina jest jednym z najczęściej występujących i najlepiej przebadanych pod względem wpływu na zdrowie.
Apigenina występuje w wielu roślinach obecnych w naszej diecie. Przykładowe źródła apigeniny to:
- natka pietruszki,
- seler,
- cebula,
- pomarańcze,
- rumianek,
- tymianek,
- oregano,
- bazylia,
- propolis.
Znaleźć ją można też w napojach, takich jak herbata, piwo i wino. Występuje również w znanym z prokognitywnych właściwości ziele Bacopa monnieri. Najobfitszym jej źródłem jest jednak suszona nać pietruszki (45 mg/g), a zaraz za nią są napary z rumianku (0,8-1,2%). W naturze występuje głównie w postaci glikozydu (apigenin-7-O-glucoside).
Właściwości apigeniny
Znane są liczne działania apigeniny, jednak najbardziej osławione są właściwości antynowotworowe i neuroprotekcyjne. Poniżej mały przegląd głównych mechanizmów i efektów zauważanych w badaniach klinicznych i przedklinicznych.
Przeciwlękowe, przeciwdepresyjne i wyciszające
W dużych dawkach apigenina może działać lekko sedatywnie i miorelaksacyjnie. W mniejszych może zmniejszać lęki i objawy depresyjne, ale bez powodowania sedacji.
Po wchłonięciu do przewodu pokarmowego apigenina jest w stanie dotrzeć do mózgu, przekraczając barierę krew-mózg. Tam wykazuje powinowactowo do receptorów GABA(A), jednak nie jest ani jedyny, ani główny mechanizm odpowiadający za wpływ na samopoczucie. U myszy po podaniu inhibitora receptorów benzodiazepinowych działanie było nadal obecne. Dokładne działanie nie jest do końca jasne, ale przypisuje się je m.in. wpływowi na neurotransmisję monoamin (serotonina, dopamina i noradrenalina) i przywracaniu optymalnych poziomów BDNF w hipokampie.
Przeprowadzono badanie kliniczne na pacjentach ze zdiagnozowaną depresją, w którym podawano ekstrakt z rumianku standaryzowany na 1,2%, 3 razy dziennie po 500 mg. Łącznie dawało to 18 mg apigeniny na dobę. Badanie było podzielone na dwie fazy. W pierwszej rumianek podawano wszystkim 179 pacjentom, by spośród nich wyłonić osoby reagujące na suplementację rumiankiem. Do drugiej fazy przeszły 93 osoby, czyli 52% całej grupy. Na tym etapie pacjentów podzielono na dwie grupy: kontynuującą kurację ekstraktem rumianku i otrzymującą placebo. Wyniki pokazały, że apigenina z rumianku jedynie nieznacznie zmniejszała ryzyko nawrotu choroby, ale za to wyraźnie zmniejszała nasilenie objawów depresji. Dodatkowymi plusami w grupie rumianku był spadek masy ciała i obniżenie ciśnienia tętniczego. Kuracja była bezpieczna, a notowane skutki uboczne nie różniły się znacząco pomiędzy grupą badaną i placebo. Pamiętajmy jednak, że rumianek zawiera też inne flawonoidy, które również mogą mieć wpływ na efekty.
Ze względu na uspokajające działanie, apigenina bywa stosowana wieczorami, by poprawić jakość snu. Niestety, badania na osobach z bezsennością utrzymującą się ponad 6 miesięcy pokazały, że ekstrakt rumianku z >2,5 mg apigeniny nie dawał poprawy w zasypianiu i ilości snu, ale chociaż lekko poprawiał funkcjonowanie w ciągu dnia.
Ochronne przed Alzheimerem i problemami z pamięcią
Do tej pory nie opracowano skutecznego leku na Alzheimera, a obecnie stosowane leczenie farmakologiczne skupione jest na osłabianiu objawów. Badacze uznają, że dostępna w diecie apigenina może stanowić skuteczne długoterminowe leczenie zapobiegające aktywacji mikrogleju i chroniące przed lub opóźniające wystąpienie choroby Alzheimera. Działanie neuroprotekcyjne apigeniny zostało dowiedzione w kilku badaniach na myszach. Suplementacja apigeniną u myszy z modelem tej choroby dawała poprawę w zakresie deficytów pamięci i uczenia się oraz redukcję włóknistych złogów amyloidu przy obniżonych stężeniach nierozpuszczalnego peptydu β-amyloidu, który uważany jest za kluczowy w powstawaniu i postępie choroby Alzheimera. Dodatkowo wykazano, że apigenina powodowała przywrócenie sprawności szlaku ERK/CREB/BDNF, zaangażowanego w funkcje pamięciowe, a który jest szczególnie dotykany chorobą Alzheimera. W innym badaniu na myszach z amnezją apigenina poprawiała pamięć i sprawność uczenia przestrzennego. Ekstrakty z rumianku obfitujące w apigeninę pomagały też przywrócić pamięć gryzoniom, u których demencję wywołano toksycznością skopolaminy.
W działaniu neuroprotekcyjnym szczególne znaczenie ma hamowanie stanów zapalnych w mózgu przez apigeninę, m.in. przez zahamowanie ekspresji syntazy tlenku azotu (iNOS) i cyklooksygenazy-2 (COX-2). Nie bez znaczenia jest też działanie przeciwutleniające, objawiające się nasileniem ekspresji syntazy GSH, katalazy i dysmutazy ponadtlenkowej, które pomaga również w działaniach z kolejnych podpunktów.
Antydiabetyczne
Apigenina ma zdolność do hamowania α-glukozydazy, dzięki czemu ogranicza przyswajanie glukozy z posiłków, poprzez ograniczenie trawienia węglowodanów złożonych. Podobne mechanizmy są wykorzystywane w niektórych lekach przeciwcukrzycowych. Dodatkowo wspomaga sekrecję insuliny i wymiata wolne rodniki tlenowe z komórek. Badania pokazują jej zdolność do regulowania hiperglikemii.
Antynowotworowe
W eksperymentach na zwierzętach zauważono, że stosowanie apigeniny przed i w trakcie ekspozycji na karcynogeny zmniejszało ryzyko rozwoju nowotworów w porównaniu do grupy kontrolnej, w które ekspozycja na toksynę nie towarzyszyła spożywaniu apigeniny. Obserwowano też selektywne nasilanie apoptozy komórek nowotworowych oraz hamowanie metastazy. Mechanizmy działania za to odpowiadające są podobne jak w przypadku innych, popularnych flawonoidów, czyli antyoksydacja, hamowanie stanów zapalnych i progresji cyklu komórkowego, wspomaganie wątrobowej detoksyfikacji. Obecne badania podkreślają również, że apigenina jest modulatorem epigenetycznym, który może działać jako podwójny inhibitor metylotransferazy DNA i metylotransferazy histonowej. Badania przedkliniczne dostarczają bardzo obiecujących danych, jednak konieczne jest przeprowadzanie dalszych prób i dobrze zaprojektowanych badań klinicznych.
Przeciwdrobnoustrojowe
Wykazano, że apigenina ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze. Hamujące działanie na bakterie jest specyficzne dla szczepu. W niektórych przypadkach, chociaż apigenina nie była w stanie zahamować wzrostu bakterii chorobotwórczych, zmniejszyła produkcję toksyny i złagodziła uszkodzenia powodowane przez patogen. Jest to dość znaczący aspekt jej działania, ponieważ apigenina jest słabo rozpuszczalna i ma dość niską przyswajalność, więc znaczne części spożytego z dietą flawonoidu trafiają do dalekich zakamarków jelit i wchodzą w kontakt z mikrobiomem. Zaobserwowano też synergię między apigeniną i innymi antybiotykami. Z drugiej strony, niektóre bakterie jelitowe mają zdolność do degradacji apigeniny na mniejsze cząsteczki, które są lepiej przyswajane.
Apigenina w suplementacji
Apigenina nie jest najpopularniejszym składnikiem suplementów, jednak można na rynku znaleźć kilka produktów ją zawierających. Na polskim rynku najpopularniejszym monopreparatem jest najprawdopodobniej Swanson Apigenin 90 kaps., w którym na kapsułkę przypada 50 mg apigeniny. Obecnie promowane są też Apigeniny marek KenayAG i YANGO.
Jej właściwości są na tyle uwielbiane, że niektóre kliniki medycyny naturalnej/alternatywnej serwują swoim klientom dożylne wlewy z apigeniny. Niestety nie znam informacji o skuteczności ani zagrożeniach takich zabiegów, ale wiem, że są szalenie drogie.
Podsumowanie
Apigenina ma działanie spójne z innymi flawonoidami. Pełni funkcję ogólnie ochronną, przy czym wpływ na neuroprotekcję i hamowanie rozwoju nowotworów to jej subtelne wyróżniki. Warto uwzględniać w swojej diecie suszona pietruszkę i napary z rumianku, by skorzystać z jej właściwości. Może być też suplementowana z kapsułek, choć osobiście chyba skupiałbym się na innych flawonoidach, by osiągnąć podobne działania.
Źródła:
- Salehi B, Venditti A, Sharifi-Rad M, et al. The Therapeutic Potential of Apigenin. Int J Mol Sci. 2019;20(6):1305. Published 2019 Mar 15. doi:10.3390/ijms20061305
- Mao JJ, Xie SX, Keefe JR, Soeller I, Li QS, Amsterdam JD. Long-term chamomile (Matricaria chamomilla L.) treatment for generalized anxiety disorder: A randomized clinical trial. Phytomedicine. 2016;23(14):1735-1742. doi:10.1016/j.phymed.2016.10.012
- Shankar E, Goel A, Gupta K, Gupta S. Plant flavone apigenin: An emerging anticancer agent. Curr Pharmacol Rep. 2017;3(6):423-446. doi:10.1007/s40495-017-0113-2
