Oreksyna to neuropeptyd, nazywany też hipokretyną. Ma duży udział w regulacji cyklu dobowego, wpływając na tryby snu i czuwania. Oreksyna jest odpowiedzialna za fazę czuwania. zmniejsza senności i aktywizuje. Na początku uważano, że jej głównym zadaniem jest stymulacja apetytu. Wpłynęło to na jej nazwę, gdyż ’orexis’ z greckiego oznacza łaknienie. Ostatecznie działanie to okazało się nie być takie klarowne, ponieważ zaczęto sugerować, że apetyt może wzrastać po prostu ze względu na wydłużony czas czuwania. Teraz wiemy, że oreksyna faktycznie moduluje odczuwanie łaknienia, lecz nie jest to jej ani jedyne, ani najważniejsze zadanie. Wiemy też, że u osób młodych mocniej wpływa na apetyt, tracąc swoją siłę wraz z wiekiem.

Samo określenie 'oreksyna’ jest z mojej strony małym uproszczeniem, ponieważ w rzeczywistości są ich dwie – oreksyna A (1) i oreksyna B (2). Obie są produkowane z prehipokretyny w podwzgórzu. Dokują one do specyficznych dla siebie receptorów błonowych OxR1 i OxR2. Ekspresja tych receptorów w dużej mierze zależy od statusu „żeńskich” hormonów płciowych, tak więc są pewne różnice w działaniu oreksyn pomiędzy organizmami kobiety i mężczyzny. We krwi mamy wyraźnie więcej oreksyny A niż B, toteż uważana jest za tą ważniejszą. Dzięki większej lipofilności masz też lepszą zdolność do pokonywania bariery krew-mózg. Aksony neuronów oreksynowych tworzą bardzo rozległą sieć, komunikującą większość obszarów mózgu, przez co oreksyny mają spory wpływ na jego funkcjonowanie, modulując pracę neuronów cholinergicznych, ale też syntezę kluczowych neuroprzekaźników, takich jak noradrenalina, serotonina i dopamina. Wpływa też na produkcję hormonów tropowych, działając na poziomie podwzgórza.

Choć oreksyny są produkowane głównie w mózgu, to pewne ich ilości wydzielane są również przez inne organy endokrynne. Niekiedy określa się je mianem hormonów osi nerwowo-jelitowej.

Na wzmocnienie działania oreksyny działa m.in. bardzo popularny lek na narkolepsję, który jest bardzo często stosowany jako nootrop – modafinil. Ten neuropeptyd odkryty został w 1998 roku, więc ma stosunkowo krótki staż w badaniach naukowych. Śmiało można stwierdzić, że jest jeszcze sporo do odkrycia w temacie jej działania.

Źródło: Aleksandra Jawiarczyk, Marek Bolanowski „Oreksyny – neuropeptydy o działaniu plejotropowym” Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami Akademii Medycznej we Wrocławiu