Przeciwdepresyjna przyprawa – prozdrowotne właściwości szafranu 

Szafran słynie z tego, że jest to najdroższa przyprawa na świecie. To zaszczytne miano wynika z tego, że przyprawa wytwarzana jest jedynie ze słupków kwiatowych (znamion) krokusa uprawnego (Crocus sativus L.). Pojedynczy kwiat ma 3 takie słupki, a każdy z nich waży zaledwie 2 mg. By wyprodukować 1 kg przyprawy, używane jest aż 150-200 tys. kwiatów. Znaczący wpływ na cenę szafranu ma także konieczność ręcznych zbiorów oraz bardzo krótki czas kwitnienia. Większość światowych zasobów szafranu pochodzi z Iranu, jednak jest też szafran hiszpański, słynący ze świetnych walorów kulinarnych. Poza zastosowaniem w kuchni szafran stosowany był niegdyś także jako barwnik, np. do barwienia tkanin, oraz jako surowiec w przemyśle kosmetycznym i perfumiarskim.

Przeciwdepresyjne działanie szafranu

Poza mgiełką ekskluzywności, jaka otacza szafran, bardzo interesujące jest też jego działanie biologiczne. Największą ciekawość z zastosowań medycznych budzi potencjał antydepresyjny tej przyprawy. Najstarsze doniesienia o medycznym zastosowaniu szafranu pochodzą z wykopalisk na greckiej wyspie Santorini, które są niemłodsze niż z 1100 roku p.n.e. Jest też sporo doniesień o zastosowaniu tego surowca w tradycyjnej medycynie irańskiej.

Efekty farmakologiczne

Większość działań biologicznych przypisuje się aktywności krocetyny i jej estrów: krocyny, pikrokrocyny i safranalu. W badaniach przedklinicznych wyciągnięto wnioski, że krocyna działa jako inhibitor wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny, a safranal wpływa w ten sposób na molekuły serotoniny, co łącznie wpływa na wzrost stężeń wszystkich 3 kluczowych dla samopoczucia monoamin. Na tym jednak potencjał przeciwdepresyjny się nie kończy, ponieważ związki aktywne działają też na inne układy w mózgu. Np. krocetyna może przyłączać się do miejsc wiązań PCP w receptorach NMDA układu glutaminianu, gdzie wykazuje działanie hamujące. Wiąże się również z receptorem sigma1, który jest wliczany do rodziny receptorów opioidowych. Safranal za to pozytywnie moduluje działanie receptora GABA_(A).

Podsumowując, składniki szafranu:

• są inhibitorami wychwytu zwrotnego monoamin (dopaminy, noradrenaliny i serotoniny)
• są antagonistami receptorów NMDA (tak jak np. ketamina)
• aktywują receptory sigma1
• pozytywnie modulują receptory GABA_(A)

Działanie ekstraktu szafranu w praktyce

W meta-analizie z 2015 roku, do której zakwalifikowano 5 badań klinicznych o odpowiednio silnej metodologii (randomizowane, kontrolowane), wysunięto wniosek, że na podstawie obecnie dostępnych danych, szafran może poprawiać stan pacjentów z depresją. Sugerowane jest jednak, że warto przeprowadzić kolejne badania z dłuższą obserwacją (analizowane w tej publikacji trwały od 6 do 8 tygodni) i najlepiej przeprowadzane przez badaczy spoza Iranu.

W dwóch badaniach na ludziach, w których porównywano działanie ekstraktu szafranu do leków przeciwdepresyjnych (fluoksetyna i imipramina), skuteczność przeciwdepresyjna była praktycznie taka sama. Natomiast w badaniach gdzie grupa kontrolna dostawała placebo, szafran pokazywał wyraźnie większą skuteczność.

Co ciekawe, naukowcy twierdzą, że pewien potencjał antydepresyjny mogą mieć też pozostałe części krokusa uprawnego, które nie są wykorzystywane do produkcji przyprawy, a nie tylko znamiona. W badaniu osoby z depresją dwa razy dziennie przyjmowały kapsułkę z 15 mg ekstraktu płatków kwiatowych krokusa uprawnego, przy czym w każdej kapsułce zawarte było 300-350 µg safranalu. Badanie trwało 8 tygodni, a równolegle monitorowano grupę kontrolną, która przyjmowała 2 razy dziennie po 10 mg fluoksetyny — jednego ze standardowych leków przeciwdepresyjnych z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Interesującym wnioskiem z badania było to, że ekstrakt płatków krokusa (tak jak i ekstrakt znamion) miał bardzo podobną skuteczność do fluoksetyny, a w obu grupach 25% pacjentów osiągnęło remisję. Spekuluje się, że za aktywne działanie płatków kwiatowych odpowiada też obecność kemferolu.

Badania przeprowadzano nie tylko na depresyjnych pacjentach, ale i na zdrowych ludziach. W jednym takim badaniu uczestników podzielono na 3 grupy po 10 osób: placebo, 200 mg szafranu i 400 mg szafranu dziennie. Przyjmowano go w formie tabletek. To badanie było krótkie, ponieważ trwało tylko 7 dni. Badanie to było nastawione głównie na obserwację zmian w parametrach biochemiczno-fizjologicznych, ale przy okazji zauważono też, że w grupie z dużą dawką (400 mg), 4 z 10 osób doświadczyły też poprawy nastroju.

Wpływ na funkcje kognitywne i zdrowie mózgu

Gdyby poprzedni akapit nie zrobił odpowiednio dużego wrażenia, to warto nadmienić, że szafran może efektywnie wspomagać mózg nie tylko pod kątem regulacji nastroju. Otóż w badaniach na zwierzętach zanotowano, że całkiem efektywnie wpływa na zachowanie pamięci. Jednym z mechanizmów leżących u podstaw działania prokognitywnego jest wpływ na zahamowanie acetylocholinoesterazy i podnoszenia poziomu acetylocholiny, podobnie jak w przypadku hupercyny A i galantaminy. Nie bez znaczenia jest też to, że szafran reguluje stany zapalne w mózgu, wspomaga walkę z wolnymi rodnikami i zapobiega neurotoksyczności wielu substancji.

Powyższy mechanizm jest jednym z głównych celów terapeutycznych w chorobie Alzheimera. Biorąc pod uwagę, że szafran wpływa też ochronnie przed działaniem beta-amyloidów, które leżą u podstawy rozwoju choroby Alzheimera, szafran jest na uwadze badaczy jako potencjalne narzędzie terapeutyczne w tej chorobie. Korzyści z suplementacji szafranem w tej chorobie na ten moment zanotowano w badaniach na modelu zwierzęcym i nielicznych badaniach na ludziach. W tych drugich zauważono lepszą skuteczność niż w przypadku placebo, a podobną do kuracji donepezilem.

Są też doniesienia na temat działania antykonwulsyjnego, zarówno z medycyny tradycyjnej, jak i współczesnych badań. Działanie to zawdzięczane jest głównie safranolowi, gdyż krocyna jest pod tym względem nieaktywna. Wynika to najprawdopodobniej z wpływu safranolu na silniejsze działanie receptorów GABA.

Szafran a apetyt i masa ciała

Istnieje badanie z wykorzystaniem patentowanego ekstraktu szafranu o nazwie Satiereal®. W badaniu tym kobiety o lekkiej nadwadze (BMI, 25-28 kg/m2) przyjmowały po 2 kapsułki suplementu dziennie przez 8 tygodni, zawierające po 88.25 mg ekstraktu Satiereal, co łącznie dawało 176,5 mg ekstraktu w skali dnia. Celem badania było sprawdzenie, jak szafran wpłynie na apetyt, częstość podjadania i zmianę w masie ciała, a efekty porównywano z grupą placebo. Badanie liczyło 61 uczestniczek, a do jego końca dotrwało 60 z nich.

Na podstawie dzienniczków prowadzonych przez uczestniczki zauważono, że grupa przyjmująca suplement miała o 55% zmniejszoną częstość podjadania, w porównaniu do spadku o 28% w grupie placebo. W grupie Satiereal zauważono też na koniec spadek masy ciała średnio o 1 kg, w porównaniu do braku zmiany w grupie placebo. W skali 8 tygodni zmiana ta może wydawać się mizerna, jednak badane nie trzymały żadnej określonej diety i nie miały zalecenia restrykcji kalorii. Poprawiły się też subiektywne odczucia badanych odnośnie do ich apetytu — w grupie z szafranem był większy % odpowiedzi twierdzących na wszystkie pytania z kwestionariusza dotyczącego apetytu.

Biorąc pod uwagę też inne działania prozdrowotne, w tym redukcję stanów zapalnych i wpływ na glikemię, szafran uważany jest za potencjalne narzędzie wspomagające walkę z nadwagą i otyłością.

Inne działania prozdrowotne

W literaturze przewija się dużo zastosowań leczniczych szafranu, które znamy i z medycyny folkloru, i z doniesień naukowych. Najpopularniejsze doniesienia mówią, że szafran działa:

• jako afrodyzjak
• wiatropędnie
• rozkurczająco oskrzela
• przeciwzapalnie
• normująco lipidogram
• obniżająco stężenie glukozy we krwi
• wspomagająco krążenie
• immunomodulująco
• regenerująco kondycję oczu
• redukująco symptomy PMS
• przeciwbólowo
• pomocnie w odstawianiu używek

Prawda, że jest to niezwykła roślina? 😉

Suplementacja szafranem

Na rynku są dostępne suplementy z ekstraktami szafranu, najczęściej standaryzowane na zawartość safranalu. Standardowym dawkowaniem jest zazwyczaj 30-40 mg ekstraktu przyjmowane dwa razy dziennie. Można też regularnie używać szafranu w formie przyprawy, czyli wysuszonych znamion, które dodaje się do potraw lub nawet do herbat.

Skutki uboczne i interakcje

Wśród interakcji szafranu bez wątpienia wymienić można wiele leków neurologicznych i psychiatrycznych, ze względu na szeroki wachlarz działań biologicznych tej przyprawy. W grupie tej będą leki SSRI, SNRI, inhibitory MAO, tricykliczne leki przeciwdepresyjne, benzodiazepiny i wiele innych. Jeśli przyjmujesz jakieś leki, rekomendowana jest konsultacja z lekarzem przed włączeniem suplementacji szafranem.

Skutki uboczne nie są wybitnie częste, ale jednak są notowane. Obejmować mogą spadek apetytu (choć to bywa też działanie pożądane) lub jego wzrost, nudności, bóle głowy, stany lękowe.

*Oznaczone objawy występowały we wszystkich 5 badaniach z analizy.

Powyżej tabela przedstawiająca częstość występowania określonych skutków ubocznych dla szafranu, w porównaniu do tych w grupach placebo i z antydepresantami. (źródło danych: doi: 10.3736/jintegrmed2013056)

Gdzie kupić ekstrakt znamion szafranu?

Warty uwagi jest patentowany ekstrakt  Affron®, który standaryzowany jest na mieszankę leptikrozalidów (Lepticrosalides®, minimum 3,5%), wśród których dominuje krocyna. Ta forma jest dostępna w preparatach pod markami Hepatica i Mind Nutrition.

Kolejny bardzo dobry ekstrakt szafranu ma marka Aliness. Ich produkt w każdej tabletce ma 30 mg ekstraktu standaryzowanego na 10% krocyny i 2% safranalu. Ten produkt możesz kupić o 5% taniej na stronie aliness.pl używając kodu GRANANERWACH.

Popularnym preparatem z ekstraktem szafranu w składzie jest suplement Bioxyn. Strona producenta jednak nie budzi zaufania i wygląda na produkt czysto marketingowy, ze strasznie przesadzoną ceną w stosunku do faktycznej wartości.

Źródła:

• http://www.psychiatraonline.pl/wp-content/uploads/2017/06/PSYCHIATRA_1_eBOOK.pdf
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Zastosowanie_szafranu
• Prof Dr Ali Esmail Al-Snafi „The pharmacology of Crocus sativus – A review” IOSR Journal Of Pharmacy, Volume 6, Issue 6 Version. 3 (June 2016), PP. 08-38
• Mohammad Reza Khazdair et al. „The effects of Crocus sativus (saffron) and its constituents on nervous system: A review” Avicenna J Phytomed. 2015 Sep-Oct; 5(5): 376–391.
• Heather Ann Hausenblas, Ph.D. et al. „Saffron (Crocus sativus L.) and major depressive disorder: a meta-analysis of randomized clinical trials” J Integr Med. 2013 Nov; 11(6): 377–383.
• Akhondzadeh Basti A et al. „Comparison of petal of Crocus sativus L. and fluoxetine in the treatment of depressed outpatients: a pilot double-blind randomized trial.” Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2007 Mar 30;31(2):439-42. Epub 2006 Dec 15.
• Modaghegh MH et al. „Safety evaluation of saffron (Crocus sativus) tablets in healthy volunteers.” Phytomedicine. 2008 Dec;15(12):1032-7.
• Gout B, Bourges C, Paineau-Dubreuil S „Satiereal, a Crocus sativus L extract, reduces snacking and increases satiety in a randomized placebo-controlled study of mildly overweight, healthy women.” Nutr Res. 2010 May;30(5):305-13.