Pokrzywę pewnie kojarzysz z nieprzyjemnym pieczeniem skóry po przypadkowym dotknięciu jej liści. W dalszej części zdradzę Ci nawet, skąd się to pieczenie bierze. Ale czy wiesz jakie prozdrowotne właściwości w sobie skrywa? To niepozorne ziele jest cennym surowcem, który w zielarskiej tradycji wykorzystuje się w wielu przypadłościach.

PS. Piszę ten artykuł, popijając napar z pokrzywy. Polecam!

ilustracja ziela pokrzywy

Pokrzywa zwyczajna – co warto o niej wiedzieć?

Zapewne wiesz, jak wygląda pokrzywa. To ziele o parzących liściach występuje głównie na dość wilgotnych, cienistych terenach i jest bardzo konkurencyjne. W naszych rejonach występuje bardzo powszechnie i nie trzeba się szczególnie wysilać, by ją znaleźć. Pokrzywa może rosnąć nawet do 2 metrów wysokości.

Pokrzywa jest bardzo starą rośliną. Zapisy kopalne wskazują, że występowała już w okresie plejocenu i wczesnego trzeciorzędu. Z nowszej historii – w literaturze najstarsze zapiski o pokrzywie są z 1562 roku.

A co w pokrzywie działa? W literaturze określana jest jako roślina bardzo odżywcza. Proszek z suszonych liści ma ok. 307 kcal/100 g. Ma więcej białka, węglowodanów i błonnika niż biała mąka. Ma też dużo składników, które są biologicznie czynne: flawonoidy, związki fenolowe, kwasy organiczne, witaminy i minerały, a także garbniki, związki lotne i kwasy tłuszczowe, polisacharydy, izolektyny, sterole, terpeny.

Fun fact: Gdy dotkniemy pokrzywę, to włoski na jej liściach uwalniają toksyny drażniące skórę. Tymi toksynami są… kwas mrówkowy, histamina, acetylocholina, serotonina.

Nazwa angielska: Stinging Nettle, Common Nettle
Nazwa łacińska: Urtica dioica

liść pokrzywy

Właściwości pokrzywy dla zdrowia

Wiemy o wielu prozdrowotnych działaniach pokrzywy, zarówno z tradycji, jak i współczesnych badań naukowych. Poniżej znajdziesz te najważniejsze.

Źródło żelaza?

Pokrzywa zawiera pewne ilości żelaza. Takie roślinne źródła same w sobie nie są w stanie wybitnie uzupełnić żelaza w organizmie, gdyż niehemowe żelazo przyswaja się słabo w porównaniu do hemowego z mięsa. Można jednak użyć przetworów z pokrzywy jako jeden z elementów strategii wychodzenia z anemii lub jej przeciwdziałania.

herbata z pokrzywy

Pokrzywa na włosy, skórę i paznokcie

Napary i suplementy z pokrzywą są stosowane, by wspomóc jakość skóry i jej wytworów. W walce z trądzikiem i innymi problemami skórnymi pomagają przeciwhistaminowe, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne właściwości pokrzywy. Bardzo pomocna jest też duża gęstość substancji odżywczych, które po prostu lepiej odżywiają skórę i wspomagają procesy jej regeneracji.

Pokrzywa na lepsze krążenie i „ciężkie nogi”

Wiesz, że pokrzywa jest diuretykiem? To jedna z jej flagowych właściwości. Napary z ziela pokrzywy i ekstrakty z niej są chętnie stosowane, by zmniejszyć ilość wody podskórnej, a szczególnie by złagodzić obrzęki wodne nóg. W ten sposób pokrzywa pomaga pozbyć się tzw. uczucia ciężkich nóg.

Pokrzywa pomaga wydalić nadmiar sodu z organizmu. Wodę i sód wydalamy dzięki wzmożonej pracy nerek i oddawaniu moczu. Dzięki temu możliwe jest też obniżenie ciśnienia krwi i poprawa funkcji układu krążenia. To ważna zaleta, a takie działania zauważano w licznych badaniach.

Ziele pokrzywy ma sporo witaminy K, która jest ważna dla układu krążenia i procesu krzepnięcia krwi.

Fun fact: produkty z pokrzywy używa się jako immunostymulanty i środki zwiększające płodnność u ryb.

Pokrzywa jako męskie ziele?

Popularna jest opinia, że pokrzywa może podnosić poziom testosteronu. W rzeczywistości ciężko jest znaleźć solidne poparcie tego twierdzenia. Bezpiecznie jest więc założyć, że nie ma takiego działania.

Jest jednak coś, w czym faktycznie pomaga, choć w łagodnym stopniu. Udokumentowano korzystne działanie pokrzywy w przypadku lekkiego przerostu gruczołu krokowego. Po 6 miesiącach suplementacji pacjenci notowali osłabienie objawów ze strony układu moczowego i lekkie zmniejszenie objętości prostaty w badaniu obrazowym. W tym samym badaniu nie odnotowano zmiany stężenia testosteronu.

Skąd zatem plotki, że pokrzywa podnosi testosteron? Głównie z badań przedklinicznych, na gryzoniach lub izolowanych komórkach. W takich badaniach zauważano zdolność ekstraktów pokrzywy do hamowania aktywności dwóch enzymów:

  • aromatazy,
  • 5α-reduktazy.

Blokowanie obu enzymów ma potencjał do podnoszenia poziomu testosteronu, ponieważ dzięki temu jest on wolniej metabolizowany do innych hormonów. Aromataza przemienia testosteron w estrogen, a 5α-reduktaza w dihydrotestosteron. Tutaj też jest szansa, że na kwestie testosteronowe lepiej zadziała ekstrakt z korzenia niż z liści pokrzywy.

Przeczytaj o innych ziołach dla mężczyzn:

A może kobiece?

Tradycyjnie używano herbatki z pokrzywy do stymulowania laktacji. Obecnie jest wykorzystywana na znacznie szerszy zakres dolegliwości uznawanych za kobiece. Kobiety doceniają jej właściwości moczopędne, ponieważ statystycznie dużo częściej niż mężczyźni zmagają się z zaburzeniami dolnych dróg moczowych. Pokrzywa ma opinię pomocnej przy skurczach, obrzękach i innych dolegliwościach związanych z menstruacją.

własciwości pokrzywy zwyczajnej

Coś dla mózgu

W kilku eksperymentach przedklinicznych zauważono neuroprotekcyjne działanie ekstraktów pokrzywy. Jej użycie, a szczególnie zawarte w niej przeciwutleniacze zmniejszały szkody wywoływane przez różnego rodzaju neurotoksyny. Dodatkowo pokrzywa stabilizowała cytokiny prozapalne i odnawiała zapasy glutationu i katalazy.

Wpływ pokrzywy na mózg jest odnotowany w badaniach, ale dokumentacja nie jest solidna. Można ten aspekt traktować jako miły dodatek, poboczną korzyść.

Pokrzywa przy cukrzycy

I badania na modelu zwierzęcym, i kliniczne na cukrzykach pokazują hipoglikemizujące działanie pokrzywy. W badaniu klinicznym stosowano 3 razy dziennie po 500 mg ekstraktu przez 3 miesiące. W porównaniu do placebo odnotowano poprawę wyników glukozy na czczo, glukozy na 2 h po posiłku oraz hemoglobiny glikowanej. Autorzy badania sugerują, że pokrzywa może być przydatnym zielem dla lepszej kontroli przebiegu cukrzycy typu II.

Jak suplementować pokrzywę?

Jest kilka możliwości:

  • herbata z pokrzywy (napar)
  • sok z pokrzywy
  • ekstrakt pokrzywy w kapsułkach

Ekstrakty powinny dawać najmocniejszy i najbardziej powtarzalny efekt, aczkolwiek wybór oczywiście zależy też od preferencji – nie każdy lubi kapsułki.

Fun fact: Pokrzywa jest również wykorzystywana jako źródło włókien łykowych do tekstyliów i jest czasami stosowana w kosmetykach. Komercyjnie wykorzystuje się ją do ekstrakcji chlorofilu, zielonego barwnika (E140), który jest wykorzystywany w żywności i lekach.

Podsumowanie

Odpowiadając na tytułowe pytanie: jedno i drugie. Poparzenia skóry od pokrzywy są nieprzyjemne, a mogą dawać o sobie znać nawet przez 12 godzin. Ze świeżą rośliną lepiej się nie zadawać bez potrzeby, jednak jej zebranie (w rękawiczkach!), ususzenie i spożywanie w formie suszu/proszku/ekstraktu może być w niektórych sytuacjach bardzo korzystne dla zdrowia. Idąc na łatwiznę, można skorzystać z gotowych suplementów diety z ekstraktem pokrzywy w kapsułkach.

zbiory pokrzywy

Źródła:

  • https://besjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1365-2745.2009.01575.x
  • Bhusal KK, Magar SK, Thapa R, et al. Nutritional and pharmacological importance of stinging nettle (Urtica dioica L.): A review. Heliyon. 2022;8(6):e09717. Published 2022 Jun 22. doi:10.1016/j.heliyon.2022.e09717
  • Safarinejad MR. Urtica dioica for treatment of benign prostatic hyperplasia: a prospective, randomized, double-blind, placebo-controlled, crossover study. J Herb Pharmacother. 2005;5(4):1-11.
  • Nahata A, Dixit VK. Ameliorative effects of stinging nettle (Urtica dioica) on testosterone-induced prostatic hyperplasia in rats. Andrologia. 2012;44 Suppl 1:396-409. doi:10.1111/j.1439-0272.2011.01197.x
  • Gansser D, Spiteller G. Aromatase inhibitors from Urtica dioica roots. Planta Med. 1995;61(2):138-140. doi:10.1055/s-2006-958033
  • Devkota HP, Paudel KR, Khanal S, et al. Stinging Nettle (Urtica dioica L.): Nutritional Composition, Bioactive Compounds, and Food Functional Properties. Molecules. 2022;27(16):5219. Published 2022 Aug 16. doi:10.3390/molecules27165219