Leki nootropowe niegdyś stosowane były tylko w celu regeneracji układu nerwowego i przywracania funkcji poznawczych po urazach lub w konkretnych zaburzeniach. Obecnie funkcjonują również jako smart drugs, używane przez osoby zdrowe, by wynieść zdolności kognitywne i produktywność ponad przeciętną skalę.

Wśród dostępnych w polskiej aptece leków nootropowych na receptę dostępne są głównie leki na chorobę Alzheimera, Parkinsona oraz stosowane w terapii po urazach niedokrwiennych i niedotlenieniu.

Spis treści zwiń

Leki nootropowe na receptę dostępne w polskich aptekach

Piracetam

Piracetam to podstawowy przedstawiciel nootropów. Wynaleziony został jeszcze przed opracowaniem samej definicji pojęcia leku nootropowego. Wpływa na metabolizm energetyczny w neuronach, optymalizuje zużycie glukozy i tlenu. Poprawia krążenie mózgowe i działa antykoagulacyjnie. Wpływa również na wykorzystywanie acetylocholiny. Nazwy handlowe: Nootropil, Memotropil, Lucetam.

Winpocetyna

Winpocetyna to lek prawie tak popularny, jak piracetam (bywają stosowane w parze), a jego głównym zadaniem jest poprawa krążenia mózgowego. Winpocetyna jest wybiórczym inhibitorem izoenzymu fosfodiesterazy typu I (PDE-I), co oznacza, że zwiększa stężenie cAMP. Podobnie jak piracetam, zwiększa wykorzystanie glukozy i tlenu. Nazwy handlowe: Cavinton, Vicebrol.

Lewodopa

L-DOPA (lewodopa) to bezpośredni prekursor dopaminy, stosowany w leczeniu choroby Parkinsona. Najczęściej w medycynie stosowany jest w parze z inhibitorem karboksylazy (np. karbidopa), by zahamować obwodowy rozkład L-DOPA i zwiększyć ilość, która przekroczy barierę krew-mózg i finalnie przekształci się w dopaminę. Nazwy handlowe: Sinemet, Nakom.

Selegilina

Selegilina to kolejny lek na chorobę Parkinsona, stosowany też niekiedy w leczeniu depresji. Podnosi poziom dopaminy poprzez zahamowanie enzymu monoaminoksydazy typu B (MAO-B), która rozkłada dopaminę. Selegilina wykorzystywana jest przez niektórych w ramach terapii anti-agei’ng, ze względu na badania na gryzoniach, które pokazywały wydłużenie życia dzięki stosowaniu selegiliny. Nazwy handlowe: Segan, Selgres, Jumex, Deprenyl.

Memantyna

Memantyna to inhibitor receptorów NMDA, stosowany w leczeniu choroby Alzheimera i innych postaci demencji. Wykazuje też interakcję z innymi receptorami, między innymi jest niekompetycyjnym antagonistą receptorów nikotynowych układu acetylocholiny oraz receptorów 5-HT3 serotoniny. Agonistycznie za to działa na receptory sigma σ1 i dopaminergiczne D2. Nazwy handlowe: Biomentin, Memabix, Polmatine, Axura.

Donepezil

Donepezil to jest inhibitorem acetylocholinoesterazy, dzięki czemu spowalnia rozkład acetylocholiny i zwiększa jej dostępność. W pewnym stopniu też aktywuje receptory sigma σ1. U pacjentów przywraca funkcje kognitywne i poprawia zdolność do codziennego funkcjonowania. Używany w terapii choroby Alzheimera. Nazwy handlowe: Aricept, Donecept, Cogiton.

Galantamina

Galantamina, podobnie jak Donepezil, jest inhibitorem acetylocholinoesterazy. W medycynie stosowany jest w uszkodzeniach nerwów, ale też w leczeniu objawowym Alzheimera i innych typów demencji. Używana jest off label, by łatwiej osiągnąć stan świadomego snu.

Cerebrolizyna

Cerebrolizyna to kompleks peptydów uzyskany z ekstrakcji ze świńskich mózgów, zawierający między innymi BDNF, NGF, GDNF i CNTF. Wpływa na regenerację neuronów i poprawia ogólną kondycję układu nerwowego. Występuje jedynie w postaci roztworów do wstrzykiwań, a najlepszą formą podania są wlewy dożylne, ponieważ efektywnie działające dawki są płynem o zbyt dużej objętości dla zastrzyków domięśniowych i podskórnych. Ze znalezieniem badań na ludziach zdrowych jest problem, jednak z relacji użytkowników wiemy, że działanie nootropowe jest bardzo efektywne. Nazwy handlowe: Cerebrolysin.

Podsumowanie

Może wybór nootropów nie jest tak rozległy, jak w krajach wschodnich (Rosja, Ukraina), jednak nadal polscy lekarze mają do dyspozycji leki prokognitywne na receptę o różnych mechanizmach działania.