Kurkumina jest jednym z tych darów natury, które są wzdłuż i wszerz przebadane pod kątem wpływu na zdrowie. Jej profil działania jest tak rozległy, że można by ją uznać za remedium na całe zdrowotne zło tego świata. Warto jednak zawsze zachowywać trzeźwy umysł i najpierw zrobić rozeznanie, jak dokładnie działa i w czym konkretnie może Ci pomóc.
Czym jest kurkumina?
Kurkumina to substancja czynna z kurkumy – popularnej żółto-pomarańczowej przyprawy pozyskiwanej z kłączy Curcuma longa, szeroko używanej głównie w kuchni indyjskiej. Jest silnym przeciwutleniaczem i działa mocno przeciwzapalnie. Należy do grupy polifenoli. Historia leczniczego wykorzystywania kurkumy sięga aż 5000 lat w Ajurwedzie.
Kurkumina jest najbardziej aktywnym reprezentantem kurkuminoidów, czyli całej grupy pokrewnych substancji obecnych w korzeniu kurkumy. Wyróżniamy 3 główne kurkuminoidy, a poza kurkuminą są to bisdemetoksykurkumina i demetoksykurkumina. Hydrofobowa natura kurkuminy jest największym ograniczeniem w korzystaniu z jej właściwości, jednak istnieje kilka sposobów na znaczne zwiększenie biodostępności.
Po raz pierwszy kurkuminę wyizolowano w 1815 roku. Obecnie w USA ma status GRAS (Generally Recognized As Safe), czyli FDA uznaje ją za bezpieczną dla ludzi. Jest używana jako koloryzujący dodatek do żywności, a na etykietach w składzie produktu widnieje pod groźnie wyglądającym symbolem E100.
Działanie kurkuminy
Jej właściwości są rozległe i uniwersalne. Nawet gdy sięgniesz po kurkuminę w jednym, konkretnym celu, to możesz mieć pewność, że przy okazji zrobi dobre rzeczy jeszcze w kilku pobocznych aspektach Twojego zdrowia.
Redukcja stanów zapalnych i stresu oksydacyjnego
Właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające, które są podstawowymi mechanizmami działania kurkuminy, sprawiają, że jest ona tak uniwersalna.
Na status oksydacyjny kurkumina wpływa poprzez zwiększanie poziomu naszych endogennych przeciwutleniaczy, w tym dysmutazy ponadtlenkowej (SOD), katalazy (CAT) i peroksydazy glutationowej (GSH). Stymulując ich aktywność, kurkuminoidy efektywnie redukują reaktywne formy tlenu i azotu. Działają też z drugiej strony, spowalniając produkcję wolnych rodników poprzez hamowanie enzymów je generujących, takich jak lipooksygenaza (LOX) i cyklooksygenaza (COX) oraz hydrogenaza/oksydaza ksantynowa.
Przeciwzapalne działanie kurkuminy polega na hamowaniu prozapalnych czynników transkrypcyjnych (NF-κB i AP-1), obniżaniu cytokin prozapalnych TNFα, IL-1b, IL-2, IL-6, IL-8, MIP-1a, MCP-1, CRP i PGE2, hamowaniu kinaz białkowych aktywowanych mitogenami (MAPK) i szlaków zaangażowanych w syntezę syntazy tlenku azotu (NOS), a także na wspomnianym wyżej hamowaniu LOX i COX.
Wpływ kurkuminy na mózg
Wyżej wymienione cechy przydają się także dla mózgu, w szczególności, że kurkumina ma możliwość przekraczania bariery krew-mózg. Ten flawonoid wykazuje działanie neuroprotekcyjne głównie chroniąc przed stanami zapalnymi w mózgu. Zauważono, że hamuje produkcję prozapalnych cytokin i prostaglandyn w mikrogleju i astrocytach. Zmniejsza również produkcję TNFα, IL-1β, białka zapalnego makrofagów (MIP-1β), białka chemotaktycznego monocytów (MCP-1) i IL-8 w komórkach mikrogleju i astrocytów.
Korzystnie wypadł przegląd doniesień na temat stosowania kurkuminy w przypadku choroby Alzheimera. Tutaj korzyści wynikają z:
- hamowania produkcji amyloidu ß (Aβ),
- wiązania Aβ i niedopuszczania do ich agregacji,
- osłabienia hiperfosforylacji tau i zwiększenie jego klirensu,
- zmniejszenie toksyczności indukowanej przez Aβ poprzez hamowanie fosforylacji JNK-3,
- obniżenie cholesterolu, co wpływa na zmniejszenie ryzyka choroby Alzheimera,
- ochrony bariery krew-mózg poprzez zwiększenie ekspresji OH-1,
- hamowanie acetylocholinoesterazy,
- uczestniczenie w sygnalizacji komórkowej poprzez aktywację szlaków Wnt,
- zmniejszenie stanu zapalnego i uszkodzeń oksydacyjnych.
Przegląd badań dotyczących wpływu kurkuminy na spowolnienie spadku funkcji poznawczych wraz z wiekiem wskazuje na potencjalne korzyści, choć wśród analizowanych publikacji doniesienia były mieszane. Działanie neuroprotekcyjne, polegające na wymienionych wyżej działaniach zdecydowanie sprzyjają opóźnianiu rozwoju demencji, gdyż ta znacznie przyspiesza w warunkach wzmożonego stanu zapalnego w mózgu i nadmiaru wolnych rodników. W przeglądzie podsumowano, że badania przedkliniczne dawały dużo bardziej klarowne efekty niż kliniczne i mocniej wskazywały na korzyści ze stosowania kurkuminy w kontekście wpływu na stan kognicji związany z wiekiem. Część badań klinicznych, choć nie wszystkie, również potwierdzała założenia z teorii i doniesienia z prób przedklinicznych. Autorzy sugerują, że potrzebne są kolejne, dobrze zaprojektowane badania kliniczne, by wyciągnąć twarde wnioski. Na ten moment można traktować kurkuminę jako potencjalnie pomocną, choć gwarancji efektów nie ma.
Interesujące są doniesienia o korzyściach przyjmowania kurkuminy razem z ALA, czyli kwasem alfa-linolenowym, który obficie występuje w oleju lnianym. Otóż kurkumina ma wzmagać w wątrobie i w mózgu aktywność enzymów konwertujących ALA w kwasy DHA, które są kluczowe dla zdrowia mózgu. W przeciętnych warunkach ALA jest bardzo słabo konwertowane w ustroju do tych aktywnych kwasów Omega 3, jednak z kurkuminą ma się to zmieniać.
Inne działania zdrowotne
Sporo się mówi o wpływie kurkuminy na zdrowie metaboliczne. W tym aspekcie kurkumina poprawia wrażliwość na insulinę, hamuje adipogenezę, obniża ciśnienie tętnicze, gdy jest za wysokie, oraz oczywiście zmniejsza zapalenia i stres oksydacyjny. Kurkuminoidy modulują ekspresję enzymów metabolizujących lipoproteiny, przez co mogą normować stężenia triglicerydów i cholesterolu HDL-C.
Nadziei w kurkuminie upatrują pacjenci onkologiczni. W badaniach zauważono, że kurkumina zapobiega kancerogenezie, wpływając na dwa procesy: angiogenezę i wzrost komórek rakowych. Zahamowanie angiogenezy poprzez hamowanie VEGF ogranicza zdolności nowotworu do produkcji własnych naczyń krwionośnych. Hamuje również przerzuty komórek rakowych i indukuje apoptozę komórek rakowych. Warto jednak zawsze włączenie suplementacji najpierw skonsultować z lekarzem prowadzącym, by się upewnić co do zasadności i braku przeciwwskazań.
Znane są też doniesienia o właściwościach hepatoprotekcyjnych, kardioprotekcyjnych, gastroprotekcyjnych i o wspomaganiu walki z artretyzmem.
Przyswajalność kurkuminy
Kurkumina w podstawowej postaci ma niestety tragiczną przyswajalność. Sytuacje drastycznie poprawia substancja czynna zawarta w czarnym pieprzu, dlatego kurkumina z piperyną jest niemalże standardowym duetem, jaki możemy spotkać w suplementach. Piperyna z czarnego pieprzu zwiększa przyswajalność kurkuminy nawet o 2000%!
Nieco inaczej jest w przypadku bardziej zaawansowanych form kurkuminy, których postać eliminuje problemy z przyswajalnością, nawet gdy nie zapewnimy jej towarzystwa piperyny.
Specyficzne formy kurkuminy
Kurkumina jest bardzo popularna i w świecie nauki, i na rynku konsumenckim. W niemalże każdym sklepie z suplementami znajdziemy preparaty z kurkuminą. Nierzadko będzie to kilka różnych produktów, różniących się kilkoma parametrami. Rynek oferuje też kilka patentowanych form kurkuminy, które oferują znacznie lepszą przyswajalność flawonoidu. Oto najciekawsze formy kurkuminy:
Curcumin C3 Complex® – niezwykle popularny produkt firmy Sabinsa. Jak częściowo nazwa sugeruje, jest to mieszanka trzech kurkuminoidów, w co wchodzą: kurkumina, bisdemetoksykurkumina i demetoksykurkumina. Suma tych składników obejmuje 95% masy surowca.
Meriva® – kurkumina w formie fitosomu, czyli sprzężona z fosfolipidami z lecytyny dla większej stabilności. Jest droga, ale biodostępność jest dużo wyższa niż w przypadku zwykłej kurkuminy. Dodatkowo ma długi staż na rynku i była wykorzystywana w dużej ilości badań naukowych sprawdzających efektywność kurkuminy.
BCM-95® – ten surowiec występuje też pod nazwami Biocurcumax i Curcugreen. Tutaj mamy do czynienia z 95% kurkuminy z dodatkiem kurkumowego olejku eterycznego, dodatkowo wzbogaconego lotnym ar-turmeronem. Producent deklaruje 700% lepszą przyswajalność niż w przypadku zwykłej kurkuminy.
Curcugen® – ten surowiec jest standaryzowany na 50% kurkuminoidów. Producent deklaruje 39-krotnie lepszą przyswajalność niż w przypadku zwykłej kurkuminy. W tym produkcie kurkumina jest spolaryzowana, a pozyskiwana jest z oleożywicy Curcuma longa.
Podsumowanie
Kuracja kurkuminą niestety nie należy do najtańszych, jednak odpowiednio użyta może przynieść zadowalające efekty zdrowotne. Rdzeń jej działania to wpływ na procesy zapalne i status oksydacyjny, a na oba aspekty wpływa wielotorowo i bardzo efektywnie. Jako że te dwa leżą u podstaw zdrowia większości organów i układów, kurkumina może efektywnie sprawdzać się jako profilaktyka zdrowotna, w tym w ramach wzmocnienia działań neuroprotekcyjnych.
Źródła:
- Hewlings SJ, Kalman DS. Curcumin: A Review of Its Effects on Human Health. Foods. 2017;6(10):92. Published 2017 Oct 22. doi:10.3390/foods6100092
- Sharifi-Rad J, Rayess YE, Rizk AA, et al. Turmeric and Its Major Compound Curcumin on Health: Bioactive Effects and Safety Profiles for Food, Pharmaceutical, Biotechnological and Medicinal Applications. Front Pharmacol. 2020;11:01021. Published 2020 Sep 15. doi:10.3389/fphar.2020.01021
- Sarker MR, Franks SF. Efficacy of curcumin for age-associated cognitive decline: a narrative review of preclinical and clinical studies. Geroscience. 2018;40(2):73-95. doi:10.1007/s11357-018-0017-z
- Wu A, Noble EE, Tyagi E, Ying Z, Zhuang Y, Gomez-Pinilla F. Curcumin boosts DHA in the brain: Implications for the prevention of anxiety disorders. Biochim Biophys Acta. 2015;1852(5):951-961. doi:10.1016/j.bbadis.2014.12.005
