Kava Kava w Polsce słynie bardziej z kontrowersji w regulacjach prawnych, niż z samego działania, jednak nad jej działaniem również warto się pochylić. Spożycie naparów z korzenia tej rośliny jest traktowane jako specyficzna ceremonia.

Tradycyjne zastosowanie Kava Kava

Kava Kava, czyli pieprz metystynowy (piper methysticum), jest jedną z roślin, za którymi snuje się pewna historia. Ludzie korzystają z jej właściwości od około 3000 lat, a wywodzi się ona z rejonów Pacyfiku, głównie Vanuatu, Mikronezji, Fidżi, Samoa, Polinezji Francuskiej i Hawajów. Według legendy dawno temu pewien stary mężczyzna zauważył na polu królika, który żuł korzeń pieprzu metystynowego. Zainteresowany tym zjawiskiem postanowił zrobić to samo, dzięki czemu poznał właściwości tej rośliny i rozpowszechnił je w swojej społeczności.

Napary z tej rośliny wykorzystywane były w ceremoniach towarzyszących ważnym uroczystościom, również religijnym, którym często towarzyszyły tańce i śpiew. Skala jej wykorzystania w takim formalnym aspekcie zależała od konkretnej wyspy/kraju, jednak w mniejszym lub większym stopniu obecna była w kulturze wszystkich wysp południowej części Pacyfiku. Niektóre społeczności dopuszczały spożycie Kavy wyłącznie przez mężczyzn. Znane są też wykorzystania szamańskie i „magiczne”, które (co ciekawe) nastawione były na wyrządzenie komuś krzywdy. Wiele z tych rytuałów opisanych jest w specjalistycznej literaturze etnobotanicznej.

Znane jest też zastosowanie bardziej swobodne, rekreacyjne, głównie podczas spotkań towarzyskich, jako swego rodzaju zamiennik dla alkoholu, ponieważ powoduje rozluźnienie i poprawia nastrój. Działanie relaksujące i euforyzujące utrzymuje się przez około 2-3 h po spożyciu. Inni pijają też słabsze napoje z Kava w taki sposób, jak my zwykliśmy pijać kawę lub herbatę.

Różnicę między Kava a alkoholem doskonale obrazuje stare, hawajskie powiedzenie:

The man who drinks kava is still a man, but the man who drinks liquors becomes a beast.

Bogatą historię ma także zastosowanie lecznicze. Niektóre osoby regularnie stosowały i stosują korzeń Kava Kava w ramach walki z zaburzeniami lękowymi oraz z zaburzeniami nastroju. Choć nie zawsze musi być pomocna, to jednak często uważana jest za całkiem skuteczny środek przeciwdepresyjny. Bywa też używana, by załagodzić nieprzyjemne objawy towarzyszące PMS oraz w innych przypadłościach wiążących się z odczuwaniem bólu. Tradycja lecznicza obejmowała też stosowanie miejscowe na rany po ugryzieniach niektórych insektów. Kava była też antidotum na zatrucia strychniną.

Obecnie w wielu miejscach istnieją lokale, tzw. Kava Bary, w których serwuje się napoje i inne produkty przygotowane ze sproszkowanych korzeni szlachetnych Kava Kava. Występują one oczywiście głównie w miejscu jej oryginalnego pochodzenia, jednak są obecne też w USA i wybranych innych częściach świata. W Polsce jeszcze nie jest to możliwe, jednak gdy nadejdzie dzień, w którym Kava zostanie dopuszczona do sprzedaży jako środek spożywczy, na pewno nie będziemy długo czekać na pojawienie się tego typu miejsc.

Vanuatu Kava Bar w USA
Vanuatu Kava Bar w Asheville, USA. Źródło: http://ashvegas.com/cop-a-kava-buzz-maybe-at-ashevilles-new-kava-bar-on-lexington-ave

Czy Kava Kava jest legalna w Polsce?

Obecnie tak, choć w ograniczonym spektrum. Kava Kava w Polsce została zdepenalizowana, ponieważ obecnie nie jest już uznawana za środek odurzający i została usunięta z załącznika do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, więc można bez konsekwencji Kavę nabyć, posiadać i spożywać. Nie jest jednak nadal dopuszczona do sprzedaży jako środek spożywczy lub suplement na terenie Polski, więc w praktyce w pełni zgodnie z prawem można zamawiać na własny użytek zza granic kraju. Co odważniejsi przedsiębiorcy decydują się na handel preparatami z Kava na terenie Polski, deklarując, że jest to preparat do użytku zewnętrznego (nie do spożycia) lub ewentualnie produkt kolekcjonerski.

Skrót historii formalnej w Polsce:

  • 2009 r., 20 marca – Pieprz metystynowy trafia na listę produktów odurzających w załączniku do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, przez co staje się produktem kontrolowanym. Polska jako jedyny europejski kraj zakazujący posiadania Kava Kava.
  • uchwała_nr_6_–_2016 – Pan Marek Posobkiewicz (Główny Inspektor Sanitarny, GIS) wysunął rekomendację usunięcia Kava Kava z listy środków odurzających, popierając się argumentami o nieinwazyjnym wpływie na układ nerwowy i niewielką szkodliwość dla zdrowia. Dokument ten nie miał żadnego bezpośredniego skutku, jednak napełnił nadzieją na zmiany całą społeczność zwolenników Kavy.
  • 2018 r., 20 sierpnia – W życie wchodzi rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie aktualizacji listy substancji z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, w której Pieprz metystynowy zostaje usunięty z listy substancji odurzających I-N.

Mechanizmy działania i efekty stosowania Kava kava

Większość działań, które odczuwamy po spożyciu pieprzu metystynowego jest zasługą 6 substancji, które zbiorczo nazywa się kawalaktonami (lub kawapyronami): kawaina, dihydrokawaina, metystycyna, dihydrometystycyna, jangonina i desmetoksyjangonina. Przynajmniej 4 z nich efektywnie przekraczają barierę krew-mózg.

Kava słynie z działania lekko sedacyjnego, co wynika z wpływu na układ neuroprzekaźnika GABA, który jest głównym neuroprzekaźnikiem hamującym nasz układ nerwowy. Wpływ ten nie polega jednak na bezpośredniej aktywacji receptorów GABA, ponieważ ich powinowactwo jest słabe. Odkryto jednak, że kawalaktony zwiększają ilość miejsc przyłączania (binding sites) w kompleksach receptorów GABA, dzięki czemu nasilają działanie innych substancji aktywujących te receptory, jak chociażby sam kwas gamma-aminomasłowy, który nasz mózg samodzielnie produkuje. Działanie to nie jest jednak analogiczne do działania benzodiazepin, gdyż antagonista blokujący działanie leków z tej grupy nie wpływał na działanie Kava.

Pozostałe mechanizmy obejmują hamowanie kanałów sodowych i hamowanie kanałów wapniowych, przez co wyrzut neuroprzekaźników pobudzających CNS lekko się osłabia. Dodatkowo kawalaktony mogą w pewnym stopniu hamować aktywność MAO-B (odwracalnie) i zmniejszać wychwyt zwrotny noradrenaliny.

żywy, zielony liść pieprzu metystynowego

Kava Kava stosuje się zarówno do doraźnego relaksu i redukcji stresu, w samotności lub towarzystwie, jak i w celach bardziej terapeutycznych, jak redukcja stanów lękowych lub lekkich symptomów depresyjnych. Szczególnie redukowanie lęków jest dobrze udokumentowanym w literaturze fachowej efektem.

Przykłady:

  • W badaniu KADSS (The Kava Anxiety Depression Spectrum Study) wzięło udział 60 pacjentów, którzy przez przynajmniej miesiąc notowali podwyższony poziom lęków. Przez 3 tygodnie przyjmowali ekstrakt Kava w ilości odpowiadającej 250 mg kawalaktonów, z podziałem na 3 porcje w ciągu dnia – po 100 mg rano i w południe, a na wieczór pozostałe 50 mg. W wynikach zauważono znaczące działanie anksjolityczne i przeciwdepresyjne, bez wyraźnych skutków ubocznych.
  • Sprawdzono działanie Kava jako substytut dla benzodiazepin. Badanie trwało 5 tygodni, z czego pierwsze 2 przeznaczono na zastępstwo leku – dawki benzodiazepin zmniejszano stopniowo do zera, a Kava zwiększano od 50 do 300 mg dziennie. Kolejne 3 tygodnie były przeznaczone na obserwację jak zadziała monoterapia z Kava po odstawieniu benzodiazepin. Równolegle sprawdzana była też grupa placebo. Efekty były wyraźnie lepsze względem grupy placebo, a w rezultatach zanotowano, że włączenie suplementacji Kava po odstawieniu benzodiazepin pozwala załagodzić negatywne objawy odstawienia, które potrafią być bardzo uciążliwe.
  • 141 dorosłym osobom z lękami neurotycznymi podawano 150 mg ekstraktu Kava przez 4 tygodnie, po czym jeszcze przez 2 tygodnie prowadzono obserwację. Badanie było kontrolowane placebo. Rezultaty były lepsze w grupie badanej niż w grupie placebo. Istotną poprawę (-5 pkt w skali Anxiety Status Inventory) zanotowano u 73% przyjmujących Kava, w porównaniu do 56% w grupie placebo.
  • Stosowanie ekstraktu Kava przez 4 tygodnie w dawce 200 mg dziennie poprawiało jakość snu u osób z niepsychotycznymi zaburzeniami lękowymi. Poprawie uległy też inne parametry związane z samopoczuciem pacjentów.

Działanie psychoaktywne mają korzenie i są one względnie bezpieczne, natomiast pozostałe, nadziemne części rośliny mogą mieć działanie toksyczne dla człowieka, szczególnie dla wątroby. Z tego względu ważna jest dbałość o staranny dobór dobrej jakości produktów.

To jest tytuł pola
  • Selank — donosowy peptyd przeciwlękowy
  • Ashwagandha — indyjskie zioło na stres
  • L-Teanina — uspokajający aminokwas z zielonej herbaty

Rodzaje Kava Kava

W największym uproszczeniu, preparaty z pieprzem metystynowym można podzielić na dwie kategorie – komercyjne ekstrakty oraz bardziej niszowe, sproszkowane korzenie z dobrych upraw.

Popularne ekstrakty, które często trafiają do kapsułkowanych suplementów, obarczone są bardzo złą sławą wśród znawców i amatorów Kava Kava. Określane są mianem Kava Tudei. Powodem jest bardzo niska jakość upraw (w większości dziko rosnące), ogromna ilość zanieczyszczeń i brak kontroli jakości finalnego surowca. W praktyce negatywne efekty, takie jak pogorszenie pracy wątroby przypisywane są właśnie takim suplementom.

Sproszkowane korzenie Kava z tradycyjnych upraw z rejonów Pacyfiku są towarem dużo bardziej cenionym i ekskluzywnym, a te noszą miano Noble Kava. Bez wątpienia są mniej wygodne w użyciu, ponieważ tutaj nie wystarczy połknąć kapsułki, a trzeba przeprowadzić praktycznie cały rytuał przygotowania napoju, który smakiem także nie rozpieszcza. Ich ekskluzywność wynika między innymi z czasu potrzebnego na uprawę dobrej jakości korzenia, który może wynosić nawet od 3 do 5 lat, a im dłuższy ten czas, tym mocniejsze działanie psychoaktywne.

Kavę szlachetną rozpoznać można po chemotypie, jeśli sprzedawca go udostępnia. Bardzo pomocna jest również grupa działająca non-profitTrue Kava, która zajmuje się certyfikacją dostawców Kavy, selekcjonując sklepy z surowcami najwyższej jakości.

Istnieje też sposób eksperymentalny, by sprawdzić, czy Twoja Kava jest Noble – kolorymetryczny test acetonowy. Więcej o tym sposobie dowiecie się z poniższego filmiku, nagranego z udziałem autora testu, Dr. Vincenta Lebot.

Podziału można dokonać też ze względu na sposób obróbki surowca. Na rynku dostępne są wysuszone i pocięte korzenie, korzenie grubo mielone, ale także proszki mikronizowane i instant. Różnią się pomiędzy sobą smakiem, mocą działania oraz niekiedy sposobem przygotowania. Kava kava instant jest dość droga, jednak jest to najszybszy do przyrządzenia i najbardziej praktyczny surowiec. Mikronizowana kava kava z kolei jest po prostu kavą tradycyjną, która po wysuszeniu jest jedynie w większym stopniu rozdrobniona. Niekiedy jest przedstawiana jako alternatywa dla kavy instant, jednak w postaci jedynie mikronizowanej bywa dużo cięższa dla układu pokarmowego.

Podziału dokonuje się też ze względu na profil działania:

  • heavy – jest to kava mocno wyciszająca, wciskająca w fotel, idealna do stosowania wieczornego dla relaksu lub ułatwienia snu,
  • heady – odmiana lekka i poprawiająca humor, świetnie sprawdza się do stosowania w ciągu dnia, gdy nie chcemy rezygnować z aktywności a po prostu poprawić sobie dzień,
  • balanced – pośredni profil działania, do uniwersalnych zastosowań.

Dawkowanie Kava Kava

W przypadku tych komercyjnych ekstraktów w kapsułkach (30% kawalaktonów) najczęściej stosuje się 200-500 mg w pojedynczej porcji. Koniecznie na czczo, ponieważ przyjęcie po posiłku drastycznie osłabia efekty.

Szlachetnej kavy w proszku trzeba już użyć zdecydowanie więcej, ponieważ są to ilości rzędu 20-50 g w porcji, w zależności od tego, jak silny efekt chcemy uzyskać.

Jak przygotować napój ze szlachetnej Kava kava?

W tradycyjnym obrzędzie (głównie w Vanuatu), którego korzenie sięgają bardzo dawnych lat, świeżo pocięty korzeń Kava był najpierw żuty przez młodego mężczyznę, a gdy nabierał większej objętości dzięki ślinie, był mieszany z wodą i umieszczany w specjalnym naczyniu, w którym przez chwilę ulegał „fermentacji”. Tworzył się w ten sposób napój o mlecznej barwie, który filtrowano z użyciem sita z Hibiskusa lub włókien kokosowych. Po filtracji napój był przelewany do małych miseczek, z których zainteresowani mogli go spożywać. Świeża, zielona kava kava ma o wiele silniejsze działanie, niż suszone kavy, które możemy zamówić do Europy.

Obecnie oczywiście proces przygotowywania napoju jest uproszczony, nie używamy do niego swojej śliny. Poniżej uproszczona instrukcja:

  1. Jeśli masz korzeń nierozdrobniony, to musisz go najpierw rozdrobnić, najlepiej w moździerzu. Jeśli natomiast posiadasz korzeń już zmielony, to śmiało przeskakuj do pkt. 2 😉
  2. Potrzebujesz filtra w postaci woreczka, a często takie filtry są do nabycia w sklepach, które sprzedają Kava kava, albo nawet dołączane są w gratisie. Polecane są filtry minimum 100 mikronów. Do tego worka musisz wsypać odpowiednią ilość proszku – w zależności od tego ile porcji chcesz uzyskać i jaką mają mieć moc. Jeśli nie posiadasz profesjonalnego woreczka z filtrem do kavy, niektórzy użytkownicy używają woreczków do mleka roślinnego, rzadziej gazy, pieluchy tetrowej, czy pończochy.
  3. Woreczek z proszkiem wkładasz do większego naczynia i zalewasz ciepłą wodą (około 40 stopni, max. 50), po czym przez około 5-10 minut musisz się pomęczyć ugniatając worek. W ten sposób substancje czynne migrują do wody, tworząc mętny napój. Ilość wody powinna wynosić 10-20 ml na każdy gram korzenia. 10 ml da nam silny, dość mocno skoncentrowany napój, natomiast 20 ml pozwoli uzyskać nieco łagodniejszą wersję. Jeśli taka będzie Twoja preferencja, możesz użyć też większej ilości wody, by napój był łagodniejszy w smaku i działaniu.
  4. Otrzymany płyn przelewasz do mniejszych miseczek lub szklanek, po czym można przejść do spożycia. Substancje czynne nie będą w pełni rozpuszczone i może tworzyć się zawiesina, a z tego względu przed wypiciem warto zamieszać napój. Voila!
Napój Kava Kava
Źródło: www.bulakavahouse.com

Skutki uboczne i interakcje

W przypadku Kavy Tudei (głównie kapsułkowane ekstrakty 30%) notowane bywały uszkodzenia wątroby, co na pewno trzeba mieć na uwadze, gdy przyjmujemy takie preparaty w trybie regularnym. Warto wtedy co jakiś czas wykonać, choć podstawowe badania wątroby. Pewne doniesienia mówią też o możliwości wystąpienia suchości skóry.

Kava nie powoduje uzależnienia fizycznego. Działanie jest przyjemne i rekreacyjne, jednak jego nasilenie ani mechanizm działania nie są na tyle silne, by powodować problemy.

Smak pieprzu metystynowego nie należy do przyjemnych, a mocne napary niektórym osobom mogą powodować mdłości, a w skrajnych przypadkach nawet wymioty. Składniki czynne mają też działanie znieczulające, co może być odczuwane w jamie ustnej po spożyciu napoju lub proszku.

Ze względu pewne zmiany w świadomości podobne do alkoholu, nie jest zalecane prowadzenie pojazdów pod wpływem działania Kava.

Ze względu na dość podobne działanie, może nasilać efekty alkoholu. Z tradycji Aborygenów znane jest takie połączenie, jednak zalecana jest szczególna ostrożność.

Nie należy stosować podczas ciąży i karmienia piersią, gdyż kawalaktony mogą przechodzić do mleka matki.

Występują też pewne interakcje z niektórymi izoenzymami cytochromu P450, dlatego w przypadku przyjmowania Kavy równocześnie z lekami, rozsądnie jest zasięgnąć fachowej opinii. Sporą inhibicję zanotowano w przypadku enzymów CYP1A2, CYP2C9, CYP2C19, CYP2D6, CYP3A4 oraz CYP4A9/11.

Gdzie kupić dobrą Kava Kava?

Poniżej znajdziecie wykaz kilku zagranicznych sklepów z Noble Kava, z których produkty zbierają przychylne opinie i z których bez obaw można zamawiać:

  • Calm with Kava – kalmwithkava.com
  • Cactus Kava – cactuskava.com
  • The Kava Society – kavasociety.nz
  • Gourmet Hawaiian Kava – gourmethawaiiankava.com

Wszystkie powyższe są certyfikowane przez stowarzyszenie True Kava.

Źródła:

  • https://etnobotanika.fandom.com/pl/wiki/Piper_Methysticum_(kava_kava)
  • Davies LP et al. „Kava pyrones and resin: studies on GABAA, GABAB and benzodiazepine binding sites in rodent brain.” Pharmacol Toxicol. 1992 Aug;71(2):120-6.
  • Jussofie A et al. „Kavapyrone enriched extract from Piper methysticum as modulator of the GABA binding site in different regions of rat brain.” Psychopharmacology (Berl). 1994 Dec;116(4):469-74.
  • Han Chow Chua et al. „Kavain, the Major Constituent of the Anxiolytic Kava Extract, Potentiates GABAA Receptors: Functional Characteristics and Molecular Mechanism” PLoS One. 2016; 11(6): e0157700.
  • Singh YN and Singh NN „Therapeutic potential of kava in the treatment of anxiety disorders.” CNS Drugs. 2002;16(11):731-43.
  • Sarris J et al. „The Kava Anxiety Depression Spectrum Study (KADSS): a randomized, placebo-controlled crossover trial using an aqueous extract of Piper methysticum.” Psychopharmacology (Berl). 2009 Aug;205(3):399-407.
  • Malsch U, Kieser M „Efficacy of kava-kava in the treatment of non-psychotic anxiety, following pretreatment with benzodiazepines.” Psychopharmacology (Berl). 2001 Sep;157(3):277-83.
  • Gastpar M, Klimm HD „Treatment of anxiety, tension and restlessness states with Kava special extract WS 1490 in general practice: a randomized placebo-controlled double-blind multicenter trial.” Phytomedicine. 2003 Nov;10(8):631-9.
  • Lehrl S „Clinical efficacy of kava extract WS 1490 in sleep disturbances associated with anxiety disorders. Results of a multicenter, randomized, placebo-controlled, double-blind clinical trial.” J Affect Disord. 2004 Feb;78(2):101-10.
  • Mathews JM et al. „Inhibition of human cytochrome P450 activities by kava extract and kavalactones.” Drug Metab Dispos. 2002 Nov;30(11):1153-7.