Medycyna folkloru lubi się z grzybami. Nawet tymi wyglądającymi dziwnie i nieapetycznie. Takim prozdrowotnym tworem jest grzyb Chaga, wyrastający na pniach brzóz. Stosuje się go w różnych formach dla poprawy odporności i ogólnego wzmocnienia organizmu.
Co to jest ta Chaga?
Błyskoporek podkorowy – taką sympatyczną nazwę w Polsce posiada grzyb, który zdecydowanie lepiej znamy pod angielską nazwą Chaga. Jest to grzyb rosnący na pniach drzew liściastych i nie jest szczególnie urodziwy. Wygląd ma dość charakterystyczny, ma nieregularną powierzchnię i czarny kolor. Osobiście powiedziałbym, że wygląda jak wybrzuszenie na korze drzewa, zwęglone od ognia 😉 Czaga nazywana jest też czarną hubą. W ten sposób wygląda postać bezpłciowa owocnika, żyjąca kilka lat i mierząca 10-35 cm, jednak po obumarciu drzewa, na którym rośnie, zaczynają wyrastać owocniki płciowe, które są płaskie i bardziej przypominają dobrze nam znane huby. Owocniki płciowe mogą być znacznie większe i najpierw rozwijają się pod korą, a na zewnątrz wychodzą, gdy zmusza do tego narastający rozmiar.
Najgęstsze występowanie notowane jest w syberyjskiej części Rosji oraz w północnych Chinach. W Polsce obecnie występuje bardzo rzadko, jednak ze sporą dozą szczęścia można go spotkać w lesie. Ze względu na rzadkie występowanie, podlega częściowej ochronie gatunkowej. Co ciekawe, u nas oficjalnie uznawany jest za grzyb niejadalny, choć w innych częściach świata jest używany w celach kulinarnych.
Choć jako ludzie cenimy prozdrowotne właściwości Czagi, to dla drzew już nie jest taka przyjazna. Jest pasożytem, który po kilku latach może doprowadzić do obumarcia drzewa. Potocznie grzyb ten nazywany jest czasem rakiem brzozy lub guzem brzozy.
Właściwości zdrowotne
Czagę znamy jako leczniczy grzyb na brzozie. Jest to grzyb wspierający zdrowie ogólne. Do przygotowywania prozdrowotnych ekstraktów wykorzystuje się owocniki Chagi. Jest niewiele kondycji zdrowotnych, w których z całą pewnością Chaga będzie optymalnym i słusznym wyborem. Nadaje się bardziej do ogólnego wzmocnienia organizmu i profilaktyki zdrowotnej. Niestety niewiele z poniższych działań zostało udokumentowanych w dobrej jakości badaniach na ludziach. Na temat działania Chagi najwięcej wiemy z przekazów medycyny ludowej i badań laboratoryjnych.
Odporność, wolne rodniki i stany zapalne
W badaniu na ludzkich limfocytach zauważono, że wyciąg wodny z grzyba Chaga chroni przed degeneracyjnym działaniem nadtlenku wodoru. W ten sposób uszkodzenia DNA były redukowane aż o 40%. Działanie antyoksydacyjne widziano również w badaniach na mysim modelu przewlekłego zapalenia trzustki. Zauważono w nich, że polisacharydy z Czagi podnosiły stężenie dysmutazy ponadtlenkowej (SOD). Obniżeniu za to ulegały malondialdehyd, IL-1β i LDH.
Podobnie jak w przypadku innych grzybów leczniczych, główne skrzypce w immunologii grają wspomniane już polisacharydy, które obficie występują w owocnikach. Jeśli decydujesz się na ekstrakt Chaga, warto wybierać taki z przynajmniej 30% polisacharydów.
Dla niektórych osób ciekawa będzie informacja, że substancje zawarte w Chaga modulują układ odpornościowy stymulując cytokiny ramienia Th1, a hamując Th2. Może to być potencjalnie pomocne w chorobach autoimmunologicznych i alergicznych, gdy w badaniach wychodzi dominacja cytokin Th2.
W badaniach laboratoryjnych zanotowano działanie przeciwzapalne, objawiające się hamowaniem wyrzutu prostaglandyn E2, tlenku azotu i TNF-alpha. Ponadto ekstrakt metanolowy hamował ekspresję białka i mRNA indukowanej syntazy tlenku azotu (iNOS) i cyklooksygenazy-2 (COX-2). Hamowanie COX-2 jest mechanizmem podobnym do popularnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Zdrowie metaboliczne
Badania laboratoryjne na komórkach tłuszczowych eksponowanych na działanie ekstraktu Chaga pokazało, że zwiększa on ekspresję PPARγ. W ten sposób możliwe jest ograniczenie insulinooporności i dyslipidemii. W badaniach na myszach z modelem cukrzycy zauważono, że po 7 dniach poziom glukozy na czczo obniżał się o około 11%, a po 3 tygodniach o 22-24%. Obniżeniu uległy też wolne kwasy tłuszczowe, triglicerydy, cholesterol (całkowity i LDL) i insulina. Podniosła się za to katalaza, SOD i peroksydaza glutationowa.
Działanie antynowotworowe
Stosowanie w kuracji nowotworów znane jest już z ludowej medycyny chińskiej i rosyjskiej, jednak obecnie również „guz brzozy” często jest stosowany jako terapia alternatywna. W założeniu ma pomagać w kuracji, nie wnosząc żadnej toksyczności dla zdrowych komórek. Jest kilka doniesień w literaturze fachowej, które wskazują na potencjalnie korzystne działanie Chaga przy nowotworach, np. badanie na mysim modelu raka płuc, gdzie ekstrakt wyraźnie zahamował postęp choroby. Należy jednak pamiętać, że pod żadnym pozorem nie należy samodzielnie zmieniać konwencjonalnej terapii na leczenie grzybem Chaga ani na żadną inną terapię alternatywną. Lekarz musi wyrazić zgodę na dołączenie suplementacji grzybem do leczenia.
Grzyb Chaga do kawy
Ekstrakty Chaga kilka lat temu zyskały reputację pożądanego dodatku do kawy. Często w tym celu komponuje się je z innymi grzybami, szczególnie z Lion’s Mane i Cordycepsem. Chaga sama w sobie nie nasila jakoś wybitnie zdolności umysłowych i nie wspomaga doraźnie pracy mózgu, tak jak to czujemy w przypadku Soplówki, ale i tak jest uznawana za dobry dodatek, ze względu na ogólne działania zdrowotne i dość łagodny smak, który może wręcz łagodzić bardziej specyficzne aromaty innych grzybów i sprawić, że kawowo-grzybowy napój dostarczy przyjemniejszych doznań smakowych. Na rynku spotkać można też grzyb Chaga w proszku bez ekstrakcji, czyli po prostu wysuszone i zmielone owocniki.
Jeśli już by się doszukiwać wkładu Chagi w nootropowe działanie grzybowej kawy, to w badaniu na myszach zauważono pewną poprawę pamięci i kognicji po 7 dniach suplementacji ekstraktem. Notowano przy tym inhibicję acetylocholinoesterazy, co prowadziło do lekkiego wzrostu acetylocholiny.
Herbata Chaga
Napary z tego grzyba, nazywane też herbatą Chaga, są najbardziej tradycyjnym sposobem na skorzystanie z jego właściwości zdrowotnych. Gdy mamy grzyb w wersji niemielonej, to jego pocięte kawałki należy umieścić w garnuszku i gotować w wodzie przez przynajmniej 15 minut. Taki zagotowany wywar jest gotowy do picia. Grzyb można gotować wielokrotnie, aż wywar przestanie zyskiwać intensywną barwę. Gdy dysponujesz jednak wersją zmieloną, to należy po prostu zalać proszek wrzątkiem i odstawić na 15 minut.
Podsumowanie
Większość badań z użyciem tego grzyba jest na izolowanych komórkach lub na modelach zwierzęcych. Niestety nie mamy do dyspozycji dużej ilości badań na ludziach, by wyciągnąć zdecydowane wnioski i rekomendować stosowanie Chaga w celach leczniczych. Na jego korzyść jest bogata historia w folklorze Rosji, Polski i innych krajów bałtyckich. Chagę można stosować także jako dodatek do kawy, przy czym działanie prozdrowotne będzie po prostu miłym dodatkiem dla zdrowia ogólnego.
Źródła:
- Yoo Kyoung Park et al. „Chaga Mushroom Extract Inhibits Oxidative DNA Damage in Human Lymphocytes as Assessed by Comet Assay” Biofactors. 2004;21(1-4):109-12.
- YangHu et al. „Antioxidant activity of Inonotus obliquus polysaccharide and its amelioration for chronic pancreatitis in mice” International Journal of Biological Macromolecules, Volume 87, June 2016, Pages 348-356
- Suk-kyung Ko et al. „Inonotus Obliquus Extracts Suppress Antigen-Specific IgE Production Through the Modulation of Th1/Th2 Cytokines in Ovalbumin-Sensitized Mice” J Ethnopharmacol. 2011 Oct 11;137(3):1077-82.
- Taek Joon Yoon et al. „Inhibitory Effect of Chaga Mushroom Extract on Compound 48/80-induced Anaphylactic Shock and IgE Production in Mice” Int Immunopharmacol. 2013 Apr;15(4):666-70.
- Young-Mi Park et al. „In Vivo and in Vitro Anti-Inflammatory and Anti-Nociceptive Effects of the Methanol Extract of Inonotus Obliquus” J Ethnopharmacol. 2005 Oct 3;101(1-3):120-8.
- Jeong In Joo et al. „Extract of Chaga Mushroom (Inonotus Obliquus) Stimulates 3T3-L1 Adipocyte Differentiation” Phytother Res. 2010 Nov;24(11):1592-9.
- Hong-Yu Xu et al. „Beneficial Effects of the Ethanol Extract From the Dry Matter of a Culture Broth of Inonotus Obliquus in Submerged Culture on the Antioxidant Defence System and Regeneration of Pancreatic Beta-Cells in Experimental Diabetes in Mice” Nat Prod Res. 2010 Apr;24(6):542-53.
- Satoru Arata et al. „Continuous intake of the Chaga mushroom (Inonotus obliquus) aqueous extract suppresses cancer progression and maintains body temperature in mice” Heliyon. 2016 May; 2(5): e00111.
- Vijayasree Vayalanellore Giridharan et al. „Amelioration of Scopolamine Induced Cognitive Dysfunction and Oxidative Stress by Inonotus Obliquus – A Medicinal Mushroom” Food Funct. 2011 Jun;2(6):320-7.
