Gdy w zapytanie w aptece o jakiś suplement na poprawę pamięci i koncentracji, to jest ogromna szansa, że wyjdziecie z opakowaniem Ginkgo Biloba. Dlaczego? Jest z jego udziałem bardzo duża ilość dobrej jakości badań, a przy tym jest bardzo ekonomiczny, co wpłynęło na rozwój popularności. Co więcej, występuje nie tylko pod postacią suplementów diety, ale też jako lek bez recepty, co sporo dodaje jej reputacji. Warto wspomnieć, że Ginkgo Biloba jest jedynym z najpopularniejszych suplementów w ogóle, nie tylko spośród ziołowych preparatów na poprawę pamięci.

Czym jest Ginkgo Biloba?

W języku polskim funkcjonuje pod nazwami Miłorząb japoński i Miłorząb dwuklapowy, choć wbrew nazwie roślina ta w Japonii nie występuje. Wywodzi się z Tradycyjnej Medycyny Chińskiej. Jest długowiecznym drzewem, żyjącym nawet 4000 lat. W Chinach spotykane są przy klasztorach, gdzie mnisi sadzili je i pielęgnowali wierząc, że mają moc ochrony przed pożarami. W tradycji leczniczej wykorzystywane są jej liście, do sporządzania naparów lub do przeprowadzania dalszej ekstrakcji, choć w bardziej odległych latach stosowano też owoce.

Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) - opis i działanie

Działanie i badania z udziałem Miłorzębu japońskiego

Ważnym działaniem Ginkgo jest to, że zapobiega tworzeniu się skrzepów w mózgu, a co za tym idzie przyczynia się do zachowania prawidłowej cyrkulacji krwi i zaopatrywania neuronów w substancje odżywcze. W tym momencie warto jednak wspomnieć, że należy zachować ostrożność, gdy występują problemy z niską krzepliwością i ryzyko krwawień. Działanie przeciwzakrzepowe wynika z inhibicji receptora czynnika aktywującego płytki krwi (receptor PAF). Działanie to jednak nie jest jednotorowe, ponieważ PAF, który jest bioaktywnym fosfolipidem, ma też wpływ na sprawniejsze uwalnianie glutaminianu z neuronów presynaptycznych, przez co zaangażowany jest w pewnym stopniu w regulowanie neuroplastyczności, długotrwałego wzmocnienia synaptycznego (LTP) i co za tym idzie, formowania pamięci. W przypadkach gdy już występują jakieś uszkodzenia neuronów, to wzrost glutaminianu może go nasilać. PAF gdy jest nadprodukowany jest neurotoksyną, tak więc szczególnie w takich przypadkach hamowanie receptorów PAF przez Ginkgo jest bardzo korzystne i oprócz działania przeciwzakrzepowego ma też działanie neuroprotekcyjne.

W badaniach in vivo na myszach zauważono, że Ginkgo Biloba powoduje proliferację neuronów w hipokampie, zarówno u młodych, jak i u starych osobników. Zapobiega też oligomeryzacji beta-amyloidów, co jest pożądanym zjawiskiem w leczeniu choroby Alzheimera. W wynikach badań na osobach ze schizofrenią zanotowano osłabienie symptomów dyskinezji w wyniku suplementacji (12 tygodni po 240 mg ekstraktu dziennie), które szło w parze ze wzrostem stężenia BDNF.

Głównie za sprawą bilobalidu, miłorząb japoński działa przeciwutleniająco i ochrania mitochondria przed uszkodzeniami. Wykazano, że wpływa na wzrost stężenia głównych, endogennych antyoksydantów w hipokampie, prążkowiu i istocie czarnej – dysmutazy ponadtlenkowej (SOD) i katalazy (CAT).

Wpływ na neuroprzekaźniki

Niekiedy natrafić można na informacje, jakoby Ginkgo Biloba była środkiem działającym jako inhibitor monoaminooksydazy (iMAO). Faktycznie, takie działanie było notowane, ale wyłącznie w badaniach in vitro, natomiast w badaniach na żywych organizmach po przyjęciu doustnym już takiego działania nie było, tak więc w praktyce suplementy z miłorzębem japońskim nie wpływają na aktywność MAO. Było za to notowane delikatne hamowanie wychwytu zwrotnego noradrenaliny. Pomimo braku funkcjonalnej inhibicji MAO, w badaniach na myszach po 2 tygodniach suplementacji notowano lekki wzrost stężenia dopaminy w korze przedczołowej i w mniejszym stopniu w prążkowiu, co wpływa na prokognitywne właściwości miłorzębu. Podobnie było w przypadku acetylocholiny – jej stężenie również wzrastało. Wzrosty te nie były jednak notowane po jednorazowej dawce, tak więc wiemy, że dla optymalnych efektów konieczna jest dłuższa, regularna suplementacja. Na stężenia serotoniny Ginkgo nie ma żadnego wpływu.

Miłorząb japoński - liście Ginkgo Biloba - ilustracja, szkic

Praktyczne efekty Ginkgo Biloba z badań na ludziach

U osób z lękiem uogólnionym sprawdzono efekty suplementacji 240 oraz aż 480 mg ekstraktu Ginkgo przez 4 tygodnie. W obu grupach zanotowano mniejszy poziom lęku niż w grupie placebo, a efekt był nieco lepszy w grupie 480 niż w 240. Redukcja symptomów o 50% w skali HAMA w stosunku do wartości wyjściowych wystąpiła odpowiednio o 44%, 39% i 22% w grupach 480 mg, 240 mg i placebo.

W badaniu na 48 osobach w wieku powyżej 55 lat z prawidłowymi funkcjami poznawczymi sprawdzono efekty suplementacji 180 mg ekstraktu przez 6 tygodni, więc względnie krótki okres, porównując je z efektami placebo. Znaczącą poprawę zauważono w zadaniu oceniającym szybkość przetwarzania informacji oraz w raportach subiektywnych odczuć, gdzie w grupie z Ginkgo więcej osób zauważało poprawę pamięci. Nie było za to wyraźnych różnic w poziomie koncentracji i zdolności do przełączania się pomiędzy zadaniami.

W innym badaniu ze 188 zdrowymi osobami w wieku 45-56 lat stosowano 240 mg Miłorzębu lub placebo, również przez 6 tygodni. Tutaj zauważono poprawę tylko w sprawności przypominania sobie informacji. W pozostałych parametrach kognitywnych nie było znaczących zmian w stosunku do placebo.

Ekstrakt Ginkgo Biloba stosowany 3 razy dziennie po 40 mg przez osoby z jaskrą już po dwóch dniach powodował sprawniejszy o 23% dopływ krwi do gałek ocznych bez znacznych zmian w ciśnieniu śródgałkowym. W tego względu ekstrakty miłorzębu bywają stosowane jako część formuł w suplementach ukierunkowanych na poprawę wzroku i zdrowia oczu.

Działanie Ginkgo sprawdzano też na dzieciach ze zdiagnozowanym ADHD. Do badania zaangażowano 50 dzieci, przy czym jedna część dostawała Ginkgo w dawce 80-120 mg (zależnie od masy ciała), a druga metylofenidat, czyli klasyczny stymulant stosowany do leczenia ADHD, z udokumentowaną skutecznością. Próba trwała 6 tygodni. Po tym okresie zanotowano pewną poprawę w wyniku suplementacji Miłorzębem dwuklapowym, jednak była ona dużo słabsza niż w grupie z metylofenidatem.

Studentki ze zdiagnozowanym PMS podzielono na dwie grupy, z których pierwsza 3 razy dziennie przyjmowała tabletkę z 40 mg ekstraktu Ginkgo, a druga identyczne placebo. Kurację rozpoczęto 16go dnia cyklu menstruacyjnego, a zakończono 5go dnia kolejnego cyklu. Uczestniczki w trakcie badania wypełniały przygotowane wcześniej formularze określające nasilenie symptomów. Wyniki pokazały, że suplementacja Ginkgo zredukowała symptomy PMS (fizyczne i psychiczne) w większym stopniu niż placebo, 23,68% w porównaniu do 8,74%.

Badań z Ginkgo jest bardzo dużo, jednak gdy je przeglądamy to w oczy może wpaść pewna zależność, że skuteczność jest tym lepsza, im wyższy wiek uczestników, szczególnie gdy pod uwagę weźmiemy próby, w których sprawdzane są efekty na osobach względnie zdrowych, bez zdiagnozowanych konkretnych problemów zdrowotnych. Przeglądając też praktyczne doniesienia użytkowników, młodzi ludzie, którzy chcą mocniej poprawić kognicję, która bazowo nie była zaburzona, raczej nie notują satysfakcjonujących efektów. Są one znacznie lepsze, gdy po Ginkgo sięga senior lub osoba młoda, ale z faktycznie zaburzoną praca układu mózgu.

Efekty Ginkgo Biloba w podsumowaniu

  • chroni mitochondria, redukując ilość wolnych rodników
  • spowalnia i zapobiega rozwojowi demencji starczej
  • sprzyja rozwojowi neuronów w hipokampie
  • przy regularnym stosowaniu podnosi poziom dopaminy i acetylocholiny w korze przedczołowej
  • zapobiega tworzeniu skrzepów w mózgu i poprawia cyrkulację krwi
  • zapobiega pogarszaniu pamięci oraz może pomagać, gdy ta już uległa osłabieniu
  • zmniejsza lęki u osób z zaburzeniami lękowymi
  • poprawia tolerancję objawów PMS
  • korzystnie wpływa na zdrowie oczu

drzewa miłorzębu dwuklapowego w miejskim parku

Dawkowanie Ginkgo Biloba

Najczęściej spotykane są ekstrakty miłorzębu japońskiego standaryzowane na 24% ginkgoflawonoglikozydów i 6% laktonów terpenowych. W ramach profilaktyki stosowane są zazwyczaj dawki od 40 mg takiego ekstraktu w górę, natomiast by osiągnąć faktyczne korzyści terapeutyczne, zazwyczaj docelowa, dzienna dawka mieści się w zakresie 120-240 mg, aczkolwiek w badaniach stosowano też dawki 360 i 480 mg dziennie. Osobiście uważam, że dawka 40 mg nawet w ramach profilaktyki jest raczej zbyt mała i funkcjonalnie rozważania suplementacji rozpoczynałbym od przynajmniej 80 mg. Zaleca się przyjmowanie z posiłkami, wtedy suma przyswojonych składników jest porównywalna, ale rozkład stężeń we krwi jest bardziej rozciągnięty w czasie. Najlepiej dawki dzienne rozbijać na 2-3 porcje w ciągu dnia, w równych odstępach. Warto tez od razu zakładać przynajmniej 4 tygodnie suplementacji, ponieważ niektóre efekty Ginkgo muszą się najpierw skumulować.

Najpewniejszy jest najprawdopodobniej ekstrakt pod postacią leku bez recepty – Tanakan, z surowcem EGb-761. Ten konkretnie surowiec był wykorzystywany w wielu badaniach klinicznych, gdzie notowano korzyści terapeutyczne. W aptekach dostępny jest też Ginkofar – lek bez recepty z ekstraktem Miłorzębu japońskiego. Ginkofar jest znacznie tańszy od Tanakanu.

W ramach profilaktyki możliwe jest też bardziej tradycyjne użycie suszonych liści do sporządzania naparu, który może być popijany 2 razy dziennie. Mocno sugerowane jest zachowanie ciągłości, czyli wprowadzenie rytuału codziennego picia naparu z miłorzębu. Alternatywa jest jeszcze sporządzenie nalewki z miłorzębu.

Interakcje i synergie

Ginkgo Biloba często jest łączona z Bacopa Monnieri lub z Żeń-szeniem koreańskim. Połączenie z Bacopa jest rozsądne, gdy celem jest szczególnie poprawa pamięci – oba zioła są w tym aspekcie skuteczne i mogą się uzupełniać.

Ginkgo Biloba może zwiększać aktywność kilku enzymów wątrobowych, zaangażowanych w metabolizm innych leków. Konkretniej, zawarty w niej bilobalid zwiększa aktywność CYP2E1, CYP2B1/2, CYP3A1 i aromatazy. Pozostałe składniki aktywne mają mniejszy wpływ na enzymy CYP.

Ze względu na wyżej wymienione działanie przeciwzakrzepowe, jednym z potencjalnych skutków ubocznych jest ryzyko krwawienia.

Podsumowanie

Ginkgo Biloba jest bardzo obiecującym ziołem. Skuteczność jest na tyle wyraźna, że jako jedno z nielicznych ziół zyskała status leku. Pamiętać należy jednak, że leki przeznaczone są dla osób chorych, tak więc i miłorząb ma udokumentowane działanie dla chorych, a u osób zdrowych żadnej gwarancji nie ma. Względnie zdrowe, młode osoby mogą notować pewne korzyści, jednak są one zdecydowanie bardziej wyraźne u seniorów. Ginkgo jest świetnym pomysłem na stałą suplementację w zaawansowanym wieku, nawet gdy z pozoru nie daje odczuwalnej poprawy pamięci i koncentracji – ma efektywne działanie zapobiegające rozwojowi demencji starczej, co ma dużą wartość profilaktyczną. Młodzi i zdrowi, którzy chcą wspomóc mózg do intensywnego wysiłku intelektualnego raczej znajdą dla siebie inne zioła i suplementy, które dadzą im szybsze i lepiej odczuwalne działanie.

Źródła:

  • Koch E et al. „Inhibition of platelet activating factor (PAF)-induced aggregation of human thrombocytes by ginkgolides: considerations on possible bleeding complications after oral intake of Ginkgo biloba extracts.” Phytomedicine. 2005 Jan;12(1-2):10-6.
  • Bazan NG et al. „The neuromessenger platelet-activating factor in plasticity and neurodegeneration.” Prog Brain Res. 1998;118:281-91.
  • Tchantchou F et al. „EGb 761 enhances adult hippocampal neurogenesis and phosphorylation of CREB in transgenic mouse model of Alzheimer’s disease.” FASEB J. 2007 Aug;21(10):2400-8. Epub 2007 Mar 13.
  • Zhang XY et al. „Brain-derived neurotrophic factor levels and its Val66Met gene polymorphism predict tardive dyskinesia treatment response to Ginkgo biloba.” Biol Psychiatry. 2012 Oct 15;72(8):700-6.
  • Bridi R et al. „The antioxidant activity of standardized extract of Ginkgo biloba (EGb 761) in rats.” Phytother Res. 2001 Aug;15(5):449-51.
  • Fehske CJ et al. „Ginkgo biloba extract (EGb761) influences monoaminergic neurotransmission via inhibition of NE uptake, but not MAO activity after chronic treatment.” Pharmacol Res. 2009 Jul;60(1):68-73.
  • T Yoshitake et al. „The Ginkgo biloba extract EGb 761® and its main constituent flavonoids and ginkgolides increase extracellular dopamine levels in the rat prefrontal cortex” Br J Pharmacol. 2010 Feb; 159(3): 659–668.
  • Kehr J et al. „Ginkgo biloba leaf extract (EGb 761®) and its specific acylated flavonol constituents increase dopamine and acetylcholine levels in the rat medial prefrontal cortex: possible implications for the cognitive enhancing properties of EGb 761®.” Int Psychogeriatr. 2012 Aug;24 Suppl 1:S25-34.
  • Woelk H et al. „Ginkgo biloba special extract EGb 761 in generalized anxiety disorder and adjustment disorder with anxious mood: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial.” J Psychiatr Res. 2007 Sep;41(6):472-80.
  • Mix JA, Crews WD Jr. „An examination of the efficacy of Ginkgo biloba extract EGb761 on the neuropsychologic functioning of cognitively intact older adults.” J Altern Complement Med. 2000 Jun;6(3):219-29.
  • Kaschel R „Specific memory effects of Ginkgo biloba extract EGb 761 in middle-aged healthy volunteers.” Phytomedicine. 2011 Nov 15;18(14):1202-7.
  • Chung HS et al. „Ginkgo biloba extract increases ocular blood flow velocity.” J Ocul Pharmacol Ther. 1999 Jun;15(3):233-40.
  • Salehi B et al. „Ginkgo biloba for attention-deficit/hyperactivity disorder in children and adolescents: a double blind, randomized controlled trial.”
  • Ozgoli G et al. „A randomized, placebo-controlled trial of Ginkgo biloba L. in treatment of premenstrual syndrome.” J Altern Complement Med. 2009 Aug;15(8):845-51.
  • Deng Y et al. „Induction of cytochrome P450s by terpene trilactones and flavonoids of the Ginkgo biloba extract EGb 761 in rats.” Xenobiotica. 2008 May;38(5):465-81.