Berberyna jako naturalny odpowiednik metforminy. Co może zdziałać dla mózgu? 

Metformina jest znanym i szeroko stosowanym lekiem obniżającym stężenie glukozy we krwi. Berberyna jest z kolei alkaloidem roślinnym, który uznaje się za naturalną alternatywę dla tego leku o bardzo zbliżonym działaniu i skuteczności.

W bazach publikacji naukowych jest zaskakująco dużo publikacji z udziałem berberyny. Przynajmniej ja byłem lekko zaskoczony tak dużym zainteresowaniem ze strony naukowców, lecz była to miła niespodzianka.

Co to jest ta berberyna?

Berberyna to alkaloid izochinolinowy występujący naturalnie w roślinach z rodziny Berberidaceae, rodzaju Berberis. Rodzaj ten liczy nawet do 500 gatunków, jednak najpopularniejszym i cieszącym się najdłuższą historią wykorzystania w tradycyjnej medycynie jest Berberis vulgaris i jego czerwone owoce. Zawierają one 8% alkaloidów, przy czym 5% to sama berberyna, więc są bardzo obfitym jej źródłem.

Inne znane z historii źródła berberyny wykorzystywane leczniczo to rośliny Berberis asiatica, Berberis chitria, Berberis lycium. Poza roślinami rodzaju Berberis berberyna występuje także w Mahonia aquifolium, Hydrastis canadensis, kłączach Coptis chinensis i wielu innych.

Obecnie berberynę stosuje w formie suplementu diety głównie w celu osłabienia skutków insulinooporności, obniżenia poziomu cukru we krwi i walki z cukrzycą. Jest bardzo popularna w Chinach, gdzie jest dostępna jako lek OTC (bez recepty). W suplementach diety najpopularniejszą formą jest Berberyna HCL, jednak stosowany jest także siarczan berberyny. Co niektórzy stosują ją również ze względu na inne właściwości, również dla mózgu, a poznasz je dzięki lekturze dalszych części artykułu 🙂

Jak działa berberyna?

Berberyna aktywuje enzym AMPK (Adenosine Monophosphate-Activated Protein Kinase). Dzięki temu zwiększa wrażliwość komórek na insulinę, umożliwiając im sprawniejszy wychwyt glukozy. Wysoka sprawność wychwytu oznacza z kolei możliwość szybszego obniżenia poziomu glukozy we krwi do pożądanych wartości.

W hepatocytach, adipocytach i miotubulach berberyna zwiększała zużycie glukozy i/lub wychwyt glukozy przy braku insuliny. Wspomaganie metabolizmu glukozy przez berberynę może być spowodowane stymulacją glikolizy, która jest związana z hamowaniem utleniania w mitochondriach. Berberyna może również działać jako inhibitor alfa-glukozydazy. Hamuje aktywność disacharydaz i zmniejsza transport glukozy przez nabłonek jelitowy.

Po berberynie możesz się spodziewać też lekkiego działania antyoksydacyjnego. Nie jest to silne działanie, jednak przydatne i uzupełniające profil berberyny. Poprawa profilu oksydacyjnego jest przydatna dla usprawnienia regeneracji organizmu, jeśli wcześniej zmagał się on z przewlekle podniesionym poziomem glukozy we krwi. Mówi się też o kardio-, hepato- i nefroprotekcyjnym działaniu berberyny.

Jak wypada porównanie berberyny do metforminy?

Zasadniczo metformina i berberyna o bardzo podobne substancje pod względem działania i skuteczności w zwiększaniu wrażliwości na insulinę i kuracji cukrzycy typu 2. Nawet przełożenie dawek metforminy na berberynę jest mniej więcej 1:1, czyli dawki w mg stosuje się takie same. Badania pokazują, że skuteczność w obniżaniu HbA1C, czyli parametru obrazującego stężenia glukozy we krwi w dłuższej perspektywie, była bardzo podobna dla berberyny i metforminy. Berberyna wyraźniej wpływała za to na profil lipidowy – obniżała poziom cholesterolu i triglicerydów, gdy metformina działa na tym polu bardzo subtelnie.

Zaletą berberyny jest łatwa dostępność (jako suplement diety) bez potrzeby posiadania recepty, a dla niektórych znaczące jest też naturalne pochodzenie. Metformina natomiast stosowana z zalecenia lekarza ma lepszy wskaźnik ekonomiczny (przy długim leczeniu cena bywa znacząca) oraz ze względu na regulację rynku farmaceutycznego, daje większą pewność co do zgodności etykiety z faktycznymi dawkami w tabletce.

Jak berberyna wpływa na mózg?

Już sama kwestia obniżania glukozy, zmniejszania insulinoporności i hamowania glikacji jest bardzo korzystna i dla mózgu, i dla spowalniania starzenia się komórek. Jednak ze względu na zdolność do przekraczania bariery krew-mózg jest też kilka aspektów, które dodatkowo czynią berberynę przyjazną dla układu nerwowego.

Berberyna może korzystnie wpływać na samopoczucie. Przyczyną takiego działania jest hamowanie monoaminooksydazy, i to obu jej form – MAO-A i MAO-B. Dzięki temu monoaminy (serotonina, dopamina, noradrenalina) są rozkładane wolniej, a ich większa dostępność w synapsach sprawniej wpływa na samopoczucie.

Sporo badań skupia się konkretnie na wpływie berberyny na ryzyko choroby Alzheimera. A tutaj spore znaczenie ma m.in. zdolność do hamowania acetycholinoesterazy (ACh). Dzięki temu zwiększa się dostępność acetylocholiny, której brakuje w chorobie Alzheimera. Zachowanie lepszej dostępności acetylocholiny przekłada się na spowolnienie pogarszania się pamięci lub na jej lekką poprawę. To jest przydatne również dla osób zdrowych, które nie mają choroby Alzheimera ani predyspozycji do jej rozwoju, a po prostu chcą lekko poprawić kognicję. Literatura fachowa pokazuje również informacje, że berberyna hamuje agregację beta-amyloidów, tworzących toksyczne złogi w tkance mózgowej.

W ogólnym ujęciu można uznać berberynę za bardzo ciekawy suplement neuroprotekcyjny. Jej mechanizm działania obejmuje neutralizację kilku kluczowych czynników, które mogłyby wpływać na toksyczność dla mózgu.

Skutki uboczne berberyny i przeciwwskazania do stosowania

Głównym przeciwwskazaniem jest hipoglikemia. Jeśli masz tendencję do nadmiernych spadków cukru we krwi, a kuszą Cię dodatkowe działania berberyny, to lepiej wybrać jednak coś innego z podobnym pakietem działań, jednak bez działania hipoglikemizującego.

Należy mieć na uwadze to, że berberyna jest inhibitorem MAO, przez co może potencjalnie wchodzić w interakcję z wieloma lekami neurologicznymi, psychiatrycznymi i przeciwbólowymi. Skala tego działania być może nie jest drastyczna, niemniej warto mieć je na uwadze.

W standardowo stosowanych dawkach berberyna uważana jest za bezpieczną. Nie wykazuje działania cytotoksycznego, genotoksycznego ani mutagennego. Najczęściej notowanym skutkiem ubocznym są różnego rodzaju problemy jelitowe.

Jak dawkować?

Standardową dawką uznawaną za skuteczną dla regulacji glikemii jest 1500 mg berberyny dziennie. Najlepiej dawkę też podzielić na 3 równe porcje w ciągu dnia po 500 mg i przyjmować je do głównych posiłków.

Źródła:

• Ji HF, Shen L. Berberine: a potential multipotent natural product to combat Alzheimer’s disease. Molecules. 2011;16(8):6732-6740. Published 2011 Aug 9. doi:10.3390/molecules16086732
• Neag MA, Mocan A, Echeverría J, et al. Berberine: Botanical Occurrence, Traditional Uses, Extraction Methods, and Relevance in Cardiovascular, Metabolic, Hepatic, and Renal Disorders. Front Pharmacol. 2018;9:557. Published 2018 Aug 21. doi:10.3389/fphar.2018.00557
• Yin J, Xing H, Ye J. Efficacy of berberine in patients with type 2 diabetes mellitus. Metabolism. 2008;57(5):712-717. doi:10.1016/j.metabol.2008.01.013